Ο Γιώργος για τον Γιώργο

Η επιστροφή του απωθημένου
Για την επιστροφή του Γ. Παπανδρέου στο Μαξίμου, με ένα κόκκινο κασκόλ, την περασμένη Κυριακή, συγκρατώ τη φράση του Λεοπάρντι: «Όταν ξανασυναντάς μετά απο καιρό ένα πρόσωπο που γνώρισες παιδί, η πρώτη ματιά σε κάνει σχεδόν πάντα να υποθέτεις ότι θα πρέπει να το βρήκε κάποια μεγάλη δυστυχία».

Για την επιστροφή του ΠΑΣΟΚ στο 11%, δεν έχω κανένα σχόλιο. Ούτε στη μια ούτε στην άλλη περίπτωση πάντως λειτουργεί η απόσυρση. Πρόεδρος και στελέχη εάν γνώριζαν τί ακριβώς τους εμποδίζει να αποσυρθούν, δεν θα είχαν άλλα ερωτήματα να θέσουν στον εαυτό τους διότι θα είχαν απαντήσει σε όλα.

Του Γιώργου Βέλτσου, από το ΒΗΜΑ

Richard Feynman (1918-1988)

Δεν με τρομάζει να ζω στην αμφιβολία και και μέσα σε ένα Σύμπαν, του οποίου δεν γνωρίζω και πι

θανότατα δεν θα γνωρίσω ποτέ την προέλευση και το νόημά του-αν έχει νόημα, που νομίζω δεν έχει. Ούτε με τρομάζει το να μην έχω απαντήσεις σε πολλά βασικά ερωτήματα για την προέλευση της ζωής κλπ. Περισσότερο με τρομάζει η ιδέα να έχω απαντήσεις που είναι λάθος.
Richard Feynman

Κάτω απ' τη μαρκίζα - ΒΙΚΥ ΜΟΣΧΟΛΙΟΥ

Ένα καταπληκτικό τραγούδι (Μουσική Γιάννης Σπανός, στίχοι Μάνος Ελευθερίου) σε μια ΜΟΝΑΔΙΚΗ εκτέλεση! Πρέπει να πω ότι υπάρχουν και άλλες καλές εκτελέσεις (Αλεξίου, Τσαλιγοπούλου πχ) αλλά...

Βόρειο Σέλας στη Νορβηγία

Εμείς χαιρόμαστε το χιόνι. Στη Νορβηγία πάνω από την Πόλη Kristiansund βλέπουν το Βόρειο Σέλας.

Χιόνι στο Μαλάκι!

Η περίπτωση του Ντίνου Χριστιανόπουλου και οι νεοέλληνες

Πολλοί σχολίασαν την άρνηση του Ντίνου Χριστιανόπουλου να δεχτεί το κρατικό βραβείο για το έργο του. Τα περισσότερα σχόλια ήταν βέβαια θετικά και μάλιστα αυτή η τάση ενισχύεται από την εποχή που ζούμε και την τάση απαξίωσης των θεσμών.
Η ελληνική κοινωνία στέκεται στην ουσία αμήχανη μπροστά στην πρωτοφανή κρίση, η οποία πρέπει να παραδεχτούμε οτι δεν είναι κυρίως οικονομική. Οι οικονομικές επιπτώσεις είναι το φυσικό επακόλουθο μιας τεράστιας κρίσης αξιών στην κοινωνία αυτής της χώρας. Δεν χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια για να διαπιστώσει κανείς τα στοιχεία που συνιστούν τον εκφυλισμό, που από καιρό ζούμε. Αρχίζοντας από την ποιότητα των πολιτικών μας και τη συνακόλουθη κατάντια του κοινοβουλίου, τη φαυλότητα των συνδικαλιστών (και όχι μόνον των ηγεσιών τους βέβαια), την έκταση της απάτης στον αθλητισμό (από τους ντοπαρισμένους ολυμπιονίκες μέχρι τους στημένους αγώνες), τον τρόπο λειτουργίας των ΜΜΕ και την τεράστια ανισότητα που επικρατεί στη φορολογία, η οποία ουσιαστικά ελέγχει μόνον τους μισθωτούς και τους συνταξιούχους, για να αναφέρω μόνο μερικά από τα πιο κραυγαλέα σημάδια της εκφύλισης.
Ιδιαίτερα το τελευταίο, αυτή η ριζωμένη πεποίθηση του Έλληνα ότι το κράτος δεν είναι δίκαιο στην κατανομή των φορολογικών βαρών, αλλά και στην απονομή της δικαιοσύνης για τους παραβάτες, έχει πολύ μεγάλη σημασία. Είναι κατά τη γνώμη μου υπεύθυνο σε μαγάλο βαθμό για τη δημιουργία του χαρακτήρα του σημερινού νεοέλληνα, ο οποίος δεν προέκυψε από κάποια γενετική προδιάθεση προς τη διαφθορά, αλλά είναι ένας εξελικτικός μηχανισμός άμυνας του πολίτη απέναντι στο διεφθαρμένο κράτος. Θα μου πείτε ότι το κράτος και ο πολίτης δεν είναι έννοιες ασύμπτωτες (άραγε ποιοι αποτελούν το κράτος;) και επομένως ο σχετικός ισχυρισμός είναι τουλάχιστον αντιφατικός. Νομίζω, όμως, ότι στην Ελλάδα συμβαίνει κάτι που δεν θα βρει κανείς σε άλλες χώρες. Ο Έλληνας δεν έχει ποτέ πιστέψει ότι το κράτος είναι πραγματικά "δικό του" ! Ακόμη και οι κυβερνώντες αισθάνονται ως "προνομιούχοι" ενοικιαστές. Δεν γνωρίζω αν φταίνε τα πολλά χρόνια της σκλαβιάς και των ξένων επεμβάσεων, αλλά είναι γεγονός!
Έχει λοιπόν ο νεοέλληνας να κάνει με ένα κράτος, που είναι εξόχως άδικο και με το οποίο δεν μπορεί σε καμιά περίπτωση να ταυτιστεί!

Αλλά ας επανέλθουμε στον Χριστιανόπουλο. Είπαμε ότι οι περισσότεροι του σφίγγουν το χέρι για την άρνηση. Υπάρχουν, όμως, και αυτοί που στέκονται κριτικοί απέναντι στην απόφασή του. Το κύριο επιχείρημα είναι ότι οι πνευματικοί άνθρωποι δεν πρέπει να απέχουν -όπως ίσως με υπερβολικό τρόπο δηλώνει σε όλους τους τόνους ο ποιητής, πχ "μην γνωρίζοντας" το όνομα του πρωθυπουργού ή το ποιός είναι ο Πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας- αλλά στις δύσκολες τούτες ώρες να ορθώνουν το ανάστημά τους και να δείχνουν "κάποιο" δρόμο. Εκείνος, όμως, είναι απόλυτος. Μόνο για τον εαυτό του μπορεί να πάρει αποφάσεις και να προτείνει λύσεις. Δεν είναι λέει δουλειά δική του η πολιτική!

Δεν νομίζω ότι έχει άδικο! Είναι σημάδι απόγνωσης η αναζήτηση λύσεων από πνευματικούς ανθρώπους. Και απόδειξη του βούρκου στον οποίο βρίσκεται η πολιτική ζωή του τόπου.

Ο Πλάτωνας υποστήριξε ότι μόνον με κυβερνήτες που είναι φιλόσοφοι οι ίδιοι μπορεί να υπάρξει ιδανική πολιτεία. Δεν νομίζω ότι η ιστορία τον δικαίωσε ή αν θα έλεγε το ίδιο αν ζούσε σήμερα.

Θα ήταν, όμως, ένα καλό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση αν είχαμε σήμερα πολιτικούς, που αν δεν έχουν διαβάσει τον Ντίνο Χριστιανόπουλο, τουλάχιστον εκείνοι να ήξεραν ποιός είναι.

Γιατί θεωρώ, ότι κάτι τέτοιο υπονοεί με τη στάση και τα λεγόμενά του ο ποητής!

Ηλιοβασιλέματα στο Μαλάκι

Θόδωρος Αγγελόπουλος: Αυτό που πήρε μαζί του!

Ένα μικρό κομμάτι από μια συνέντευξη που έδωσε ο Θόδωρος Αγγελόπουλος το 2002 στον Μισέλ Φάις (από το Protagon.gr)

Μια εικόνα ή ένα βιβλίο θα έπαιρνες μαζί σου ως τελευταία αποσκευή;
«Μια εικόνα. Ενα τοπίο που, όσος καιρός κι αν πέρασε, λειτουργεί μέσα μου μουσικά. Εχει ρυθμό, αναπτύσσεται στο χρόνο... Ψάχνοντας τότε, το '69, για το χωριό της "Αναπαράστασης", βρέθηκα σ' ένα χωριό ψηλά στα Ζαγόρια. Νοέμβρης μήνας με ψιλόβροχο. Μαύριζε η γκρίζα πέτρα από νερό. Πένθιμες γυναικείες φιγούρες χάνονταν στα ερείπια. Μια γέρικη φωνή τραγουδούσε στο έρημο καφενείο: "Μωρή κοντούλα λεμονιά...".
»Στάθηκα εκεί στην άκρη. Η φωνή ράγισε κι έσπασε έπειτα από λίγο. Έμεινε το τοπίο με τη βροχή. Έμεινα κι εγώ. Αυτό θα 'παιρνα μαζί μου».  

Η φορολογική δήλωση του Πειναλέοντα (Μποστ, 1961)

Πρόκειται για σκίτσο του Μποστ του 1961 στο περιοδικό "Δρόμοι της Ειρήνης". Το βρήκα στην ιστοσελίδα του Νίκου Σαραντάκου. Το κείμενο που παραθέτω είναι με την ορθογραφία του Μποστ, αλλά σε μονοτονικό:

ΥΠΟΒΟΛΗ ΔΗΛΟΣΕΟΣ

Διά της παρούσησ μου δηλώ, εντός στη δήλοσή μου
λαβών γνόσιν ο έφορος κε άνεφ χαρτοσήμου
ότη δεν έχο κότταιρον και ούτε λοιμουζήνα
άνεργος όντος πάσχωντος σινίθος από πίνα.
Η μύτηρ η γενήσαντος προσφέρων τας θηλάσεις,
ζη εκ δανείον, δορεών κε πρόθιμος διά βάσεις,
κε η μικρά μου αδελφή βαρύνας να νιστέβη,
έχη εξάγη τα χαρτιά διά να μεταναστέβη.
Όντες πολάκις νιστικών κε πάσχων η μυτέρα
είναι βολέβων εναλάξ, αλάζοντος πατέρα.
Έχοντος πρότον βρετανόν, μετά αμερικάνον
νυν θα συζή με γερμανόν κε άνθροπον τσογλάνον,
όστις βιάσας την μαμά, ελείποντες οι άλλοι
τόρα τα θέλη κε αφτή μη έχοντος κεφάλι.
Η φυλαρέσκια αφτής κε θέλων να αρέση,
προσέχη πάντα εις λεφτά κι αν έχη καλή θέση,
ων εροτήλος εις βαθμόν ανότερον τυγχάνων
ποθή ενδύσεις εκλεκτάς, τα τέκνα της ξεχάνων,
ξεχάνοντες κι εμείς αφτήν, που πάντας προσκινεί
εξέρχετε στην Αγοράν διά να γινή Κοινή
με εβροπαίους σηζητή κι ενώ την αποθώσι,
αρκεί που είνε δυτικοί, απεχθανεί τους Ρώσοι.
Κέρδη δηλόνουν άπαντα μικρά-μεγάλα κράτη,
κε η μαμά μας δόσεων δίδη δια το κρεβάτη,
το «λύκνον του πολιτιζμού», έτσι αφτή το λέει,
κι’όλον αφτό μας κοπανεί κε κάθετε κε κλέει,
ενώ δυό λόγια να της πουν, κι αν δη ότι αρέση,
ξανά μανά διά Ζάλονκον κε στη φοτιά θα πέση.
Όθεν το κέρδος μας μηδέν, μηδέν δηλό εισπράκσεις
πάσχων μαζύ με την μαμά και άπαντες οι τάξεις.
Είνε μιστήρια μαμά! Ίσως κι’εμείς να φταίμε,
είνε αφτό που λέγουσι, Θεμου σινχόρεσέ με.

Αυτοί είμαστε!

"Δεν διάβασα το μνημόνιο"! Αυτό δήλωσε ένας από τους κυριότερους υπουργούς της Κυβέρνησης που έφερε για ψήφιση το μνημόνιο, ο οποίος είναι συνάμα και διεκδικητής της αρχηγίας του ΠΑΣΟΚ!
Μια φράση, που αντανακλά μιαν ολόκληρη νοοτροπία και χαρακτηρίζει με απαράμιλλο τρόπο τον σημερινό Έλληνα! Η προχειρολογία και η απέραντη μετριότητα σε συνδυασμό με την απύθμενη εγωπάθεια και μωρο-φιλοδοξία!
Περαστικά μας και πάλι!

Αχ αυτοί οι μεταπτυχιακοί φοιτητές!

Μια ωραία γελοιογραφία, για όσους γνωρίζουν αλλά και για όσους δεν γνωρίζουν τις σχέσεις καθηγητών και μεταπτυχιακών φοιτητών!

Αξίζει να το δείτε

Ένα ωραίο βίντεο με σχηματισμούς πουλιών (ψαρόνια νομίζω)

Murmuration from Sophie Windsor Clive on Vimeo.

Οι βιομήχανοι όπλων ευχαριστούν την εκλεκτή πελατεία τους...

Ένα καλό άρθρο για την Εξέλιξη

Παραθέτω τον σύνδεσμο για ένα πολύ καλό άρθρο για την εξέλιξη των ειδών. Είναι βέβαια χρήσιμο για όσους ενδιαφέρονται για τέτοια θέματα και είναι στα αγγλικά (Από το Scientific American).

Πάσιν εφ’ ηρώεσσιν, ή τα αρχαία ελληνικά ως ξόρκι

Παραθέτω ένα ενδιαφέρον σχόλιο από το ιστολόγιο του Νίκου Σαραντάκου (Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία), που αφορά την αρχαιοελληνική επίδοση του Γιώργου Καρατζαφέρη.

Στη σημερινή (9.1.2012) συνάντηση του Προέδρου της Δημοκρατίας με τον αρχηγό του ΛΑΟΣ κ. Γ. Καρατζαφέρη, καθώς ο κ. Καρατζαφέρης προσερχόταν στο Προεδρικό Μέγαρο έγινε, μπροστά στις κάμερες, ένας ενδιαφέρων από γλωσσική άποψη, αν και κάπως σουρεαλιστικός διάλογος. Τώρα που γράφω αυτές τις γραμμές δεν έχει ακόμα κυκλοφορήσει βιντεάκι με το στιγμιότυπο (αν το βρω θα το προσθέσω αργότερα), οπότε αντιγράφω τις δηλώσεις από τον ιστότοπο της Προεδρίας της Δημοκρατίας:

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Kαλή χρονιά, κύριε Πρόεδρε. Τι νέα μας φέρνετε;

Γ.ΚΑΡΑΤΖΑΦΕΡΗΣ: Αναλύσεις και σκέψεις, κύριε Πρόεδρε. Μου έρχεται στο μυαλό ο Ορφέας από τα ‘Αργοναυτικά’: «Πάσιν εφ’ηρώεσσι, κακών δ’ανεφαίνετο πυθμήν». Νομίζω ότι πρέπει να αντιληφθούμε όλοι ότι δεν φαίνεται πυθμένας στα κακά και ως εκ τούτου να αναλάβουμε τις ευθύνες μας.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Το λακωνίζειν εστί φιλοσοφείν.-

Χαρακτήρισα “κάπως σουρεαλιστικό” τον διάλογο’ δεν ξέρω αν έχετε κι εσείς την ίδια γνώμη. Ο Καρατζαφέρης, εντελώς ξεκάρφωτα, μνημονεύει τα Αργοναυτικά, ολοφάνερα για να εντυπωσιάσει τους αφελείς, ενώ η απάντηση του Κ. Παπούλια μοιάζει εντελώς άσχετη, εκτός αν θεωρήσουμε ότι ήθελε, πολύ ευγενικά, να πει στον Καρατζαφέρη “κόψε τις φλυαρίες” (ή και το άλλο, άνευ του οποίου φιλοσοφούσαν οι αρχαίοι Αθηναίοι). Προτιμώ να δεχτώ ότι αυτό εννοούσε ο ΠτΔ, αλλιώς θα πρέπει να υποθέσω πως αντέδρασε ενστικτωδώς στην αρχαϊκούρα του Καρατζαφέρη με το πρώτο αρχαίο ρητό που του ήρθε στο μυαλό, και εξίσου καλά θα μπορούσε να απαντήσει ξερωγώ “θαρσείν χρη” ή “μολών λαβέ”.

Φυσικά, η αρχαιομάθεια του Καρατζαφέρη είναι εντελώς ψεύτικη, και διάφανα ψεύτικη. Καταρχάς, ο τρόπος που ξεφουρνίζει τα Αργοναυτικά, στα κουτουρού, είναι εντελώς αφύσικος. Αλλά εδώ ο καθένας μπορεί να σχηματίσει τη δική του γνώμη, εγώ θα πω μερικά πράγματα για το ίδιο το ρητό που, εντελώς τυχαία, ήρθε στον νου του Λαάρχη (θα μου πείτε, όταν κάποιος είναι βυθισμένος στην αρχαία γραμματεία….)

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά. Αργοναυτικά στην αρχαία γραμματεία υπάρχουν πολλά, και βέβαια όλα τους έχουν θέμα την αργοναυτική εκστρατεία. Τα πιο γνωστά Αργοναυτικά είναι του Απολλώνιου του Ρόδιου, γραμμένα τον 3ο αι. π.Χ. Ωστόσο, τα Αργοναυτικά που μνημονεύει ο Καρατζαφέρης δεν είναι αυτά, είναι τα λεγόμενα “Ορφέως Αργοναυτικά” (Argonautica Orphica), μια αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο, υποτίθεται από τον Ορφέα. Αυτά τα Ορφέως Αργοναυτικά, σύμφωνα με τους φιλολόγους, είναι πολύ μεταγενέστερα, έχουν γραφτεί γύρω στον 5ο αι. μ.Χ. (μετά Χριστόν) -και βέβαια δεν έχουν γραφτεί από τον (μυθικό) Ορφέα. Παρακολουθούν σε γενικές γραμμές την ιστορία όπως την αφηγείται ο Απολλώνιος, αλλά έχουν κάποιες ουσιαστικές αποκλίσεις.

Τι σημαίνει όμως η φράση που “ήρθε στο μυαλό” του Καρατζαφέρη; Την επαναλαμβάνω: Πάσιν εφ’ηρώεσσι, κακών δ’ανεφαίνετο πυθμήν. Ο ίδιος ο Καρατζαφέρης δεν δίνει μετάφραση, ίσως θεωρώντας ότι ο Κ. Παπούλιας δεν έχει ανάγκη, ίσως επειδή ο ίδιος δεν έχει ιδέα. Κάποιοι επιχείρησαν να τη μεταφράσουν. Έτσι, σε πολλούς ειδησεογραφικούς ιστότοπους βρήκα την απόδοση “Όλοι κοιτάζαμε τα κακά, αλλά κανένας δεν έβλεπε το τέλος”. Αξιέπαινη προσπάθεια, δεν λέω: βλέπει το “πάσιν” -άρα “όλοι”, βλέπει το “κακών”, και μετά αυτοσχεδιάζει, σαν τον μαθητή που του σφυρίζει την απάντηση ο εξυπηρετικός συμμαθητής του από το πλαινό θρανίο αλλά πιάνει μόνο δυο λέξεις και από αυτές προσπαθεί ψηλαφητά να δώσει σωστή απάντηση. Όμως, δεν είναι αυτή η σημασία της φράσης.

Και ποια είναι; Καμιά, θα τολμήσω να πω, διότι η φράση αυτή δεν είναι ολόκληρη, είναι κουτσουρεμένη! Διότι, αλήθεια, πού είναι το ρήμα; Το “ανεφαίνετο” είναι το ρήμα της δευτερεύουσας πρότασης, αλλά χρειάζεται και άλλο ένα ρήμα, της κύριας πρότασης. Πού είναι το ρήμα, οέο;

Ας ανατρέξουμε στο πρωτότυπο κείμενο:

Ἀλλ’ ὅτε δὴ Μήδεια λίπεν δόμον Αἰήταο
λαθριδίῃ καὶ νηὸς ἐφ’ ἡμετέρης ἐπελάσθη,
δὴ τότ’ ἄρα κατὰ θυμὸν ἐμηδόμεθ’, ὄφρα μολόντες
ἀμφ’ ἱερῆς φηγοῖο δέρας χρύσειον ἕλωμεν (890)
ῥᾷστα· περὶ φρεσὶ δ’ ᾗσι δοκεύομεν, οὐδέ τις ἡμέων
ἔγνω μόχθον ἄελπτον· ἐφέσπετο γὰρ μέγα ἔργον
πᾶσιν ἐφ’ ἡρώεσσι, κακῶν δ’ ἀνεφαίνετο πυθμήν·

Μάλλον ακαταλαβίστικο, αλλά έτσι είναι τα έπη. Δεν έχω πρόχειρη ελληνική μετάφραση, αλλά μπορείτε στο Διαδίκτυο να βρείτε αγγλική και γαλλική. Είμαστε στο σημείο όπου η Μήδεια το έχει σκάσει από το παλάτι του Αιήτη, έχει φτάσει στην Αργώ, και οι Αργοναύτες μελετάνε πώς θα κλέψουν το χρυσόμαλλο δέρας και πρώτη φορά αναμετράνε το μέγεθος του άθλου που τους περιμένει.

Ο στίχος που μας ενδιαφέρει είναι ο 893, ο οποίος όμως δεν είναι αυτοτελής πρόταση. Η πρόταση αρχίζει από τον προηγούμενο στίχο, τον 892′ θα δείτε άλλωστε ότι οι περισσότερες προτάσεις δρασκελίζουν τα όρια των στίχων, που κι αυτό είναι πολύ συχνό στα έπη. Ο Καρατζαφέρης ξεσήκωσε από κάπου τον στίχο 893, χωρίς όμως να καταλαβαίνει τι αντιγράφει, κι έτσι δεν κατάλαβε ότι μεταφέρει μια ακέφαλη πρόταση! Αν ήθελε να μεταφέρει ολόκληρη την πρόταση, έπρεπε να αναφέρει και την αρχή της: εφέσπετο γαρ μέγα έργον.

Αυτό το “εφέσπετο” είναι αόριστος δεύτερος του “εφέπομαι”, που σημαίνει περίπου ότι το έπομαι, δηλ. ακολουθώ, υπακούω και τα λοιπά. Αν περάσει κανείς κλασικός φιλόλογος, ας με διορθώσει όπου κάνω λάθος. Λοιπόν, τι σημαίνει ολόκληρη η φράση του Καρατζαφέρη; Μια κατά λέξη μετάφραση (αν κάποιος έχει άλλη γνώμη, ας την πει):

Γιατί μεγάλο ήταν το έργο που περίμενε όλους τους ήρωες, και φαινόταν ο πυθμένας των δεινών.

Αυτό το “φαινόταν ο πυθμένας των δεινών” σε μια αγγλική μετάφραση που έχω υπόψη μου αποδίδεται: and the deepest chasm of our troubles appeared. Δηλαδή, όπως καταλαβαίνω εγώ το απόσπασμα (κι ας με διορθώσει όποιος έχει άλλη γνώμη), παρομοιάζεται το εγχείρημα με ένα βαθύ φαράγγι που ανοίγει, και στο βάθος διακρίνεται αμυδρά ο πυθμένας του.

Όπως όμως μετέφερε κουτσουρεμένη τη φράση ο Καρατζαφέρης, ‘πάσιν εφ’ ηρώεσσιν, κακών δ’ ανεφαίνετο πυθμήν’, η (κουτσουρεμένη) σημασία είναι: “όλους τους ήρωες και φαινόταν ο πυθμένας των δεινών”, άλλα αντ’άλλων δηλαδή.

Αλλά βέβαια ο Καρατζαφέρης επιστράτευσε το αρχαίο απόσπασμα όχι για το νόημά του, που άλλωστε δεν εδέησε να το αποκαλύψει, αλλά για να εντυπωσιάσει το κοινό, όπως είχε κάνει πριν από λίγο καιρό με τους σπουδαρχίδες και τους αρχολίπαρους, ή όπως είχε κάνει παλιότερα ο βουλευτής Κουκοδήμος που είχε ψελλίσει κάποιο, ελαφρώς ανύπαρκτο, αρχαίο ρητό για να σκεπάσει τη λερωμένη φωλιά του. Έτσι γίνεται με την τρισχιλιετή γλώσσα μας, βλέπετε: μπορεί να μην καταλαβαίνουμε Χριστό από τα αρχαία ελληνικά (κι ας είναι, για πολλούς, μία γλώσσα), όμως έχουν μεγάλη μαγική αξία. Τα χρησιμοποιούμε όπως οι Ποσειδωνιάτες του καβαφικού ποιήματος, τελετουργικά -ή σαν ξόρκι.

Ένα κοράκι κάνει snowboard!

Χειμερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες των Αρνητών της Κλιματικής Αλλαγής

Η Ύστατη Μάχη

Κρατώ από τη συνέντευξη του Χρόνη Μίσσιου, που αναδημοσίευσα, την τελευταία του φράση:

Δίνω πλέον την ύστατη μάχη μου. Δεν κατάφερα να αλλάξω το σύστημα, όμως δεν θα επιτρέψω ούτε σ’ αυτό να με αλλάξει.

Την ίδια ακριβώς ανάγκη αισθάνθηκα κι εγώ, όταν πριν ενάμιση χρόνο αποφάσισα να παραιτηθώ από τη θέση μου στο Πανεπιστήμιο! Την ανάγκη για τη διατήρηση μιας στοιχειώδους αξιοπρέπειας και αυτοσεβασμού! Την εσχάτη άμυνα στην απόλυτη αλλοτρίωση, που επιφέρει ΣΕ ΟΛΟΥΣ το Σύστημα! 

Αν αυτό σημαίνει φυγή, τότε αυτή είναι η ΜΟΝΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ!

Μια συνέντευξη του Χρόνη Μίσσιου

10.1.12

Χρόνης Μίσσιος: Δεν άλλαξα το σύστημα, αλλά δεν θα με αλλάξει ούτε αυτό...

Συνέντευξη του Χρόνη Μίσσιου στον Θοδωρή Αντωνόπουλο για το περιοδικό "Yποβρύχιο"... 
Εμφύλιος, φυλακές, βασανιστήρια, αγώνες, διώξεις, εξορίες...
Μια ζωή σαν παραμύθι, κι όμως, εντελώς πραγματική, αποτυπωμένη σε ... κάθε ρυτίδα του προσώπου αυτού του λεβεντάνθρωπου. Σήμερα, στα ογδόντα τόσα χρόνια του, ο συγγραφέας τού «Καλά, εσύ σκοτώθηκες νωρίς» και του «Χαμογέλα ρε, τι σου ζητάνε;» παραμένει μαχητής («Δεν άλλαξα το σύστημα, αλλά ούτε εκείνο θα με αλλάξει»), εξακολουθεί να γράφει, αν και αναρωτιέται πού να τοποθετήσει τους ήρωές του «αφού θα κινδυνεύουν διαρκώς με σύλληψη, ξύλο ή απέλαση!», και μένει σε ένα
νοικοκυρεμένο αγρόκτημα στο Μικροχώρι Καπανδριτίου απ’ όπου δίνει, λέει, «την ύστατη μάχη της ζωής του». Δεν κατεβαίνει Αθήνα, δεν έχει καν Internet –κι όμως, στη σελίδα που του έφτιαξαν στο facebook «μετρά» πολυάριθμους «φίλους»!– και μοιράζεται τις μέρες του με τη Ρηνιώ, τα βιβλία, τα δέντρα και τα δυο σκυλιά του: η καλύτερη πατρίδα για έναν αληθινό «σύντροφο».


Η Ελλάδα χρεοκοπημένη, στο έλεος της Κομισιόν, του ΔΝΤ και των διεθνών αγορών. Περιμένατε, αλήθεια, μια τέτοια εξέλιξη;

Όχι, βέβαια. Το ίδιο, νομίζω, ισχύει και για τον μέσο Έλληνα. Η κοινωνία όλη έπαθε εγκεφαλικό... Στην εποχή, βλέπετε, του καταιγισμού της πληροφορίας ο πολίτης παραμένει τραγικά απληροφόρητος. Και…
καλά αυτός, οι τύποι που ορκίστηκαν να υπερασπιστούν τα συμφέροντα της χώρας και του λαού της τι διάολο κάνανε τόσα χρόνια; Ή είναι παντελώς ανίκανοι ή πράκτορες ξένων συμφερόντων. Ολόκληρο το πολιτικό σύστημα - κυβέρνηση, κόμματα συνδικάτα...

Δεν φέρει, όμως, κι ο μέσος Έλληνας μια κάποια ευθύνη;

Φυσικά, στο βαθμό που ανέχτηκε κι εκμεταλλεύτηκε κάποιες καταστάσεις. Αλλά, καθώς είπα, υπήρξε και απληροφόρητος. Χάρη στην κρίση αντιληφθήκαμε επιτέλους ότι περάσαμε στο χρηματιστηριακό στάδιο του καπιταλισμού. Βρισκόμαστε μπροστά σε πολλές δικτατορίες. Ένας χρηματιστηριακός ιμπεριαλισμός σαρώνει τον πλανήτη. Και δεν παράγει πλούτο (παρά μόνο για τους λίγους), παράγει όμως «φούσκες». Η τοκογλυφία καθορίζει τη μοίρα λαών, αλλάζει κυβερνήσεις, κλέβει πόρους.

Ακούγεστε απαισιόδοξος.

Είμαι, διότι βλέπω, δυστυχώς, να τρεμοσβήνει η σπίθα που μεταμορφώνει τον άνθρωπο από σκλάβο σε επαναστάτη, από οπαδό σε πολίτη. Στην εποχή μου η εξουσία ασκούσε βία στο κορμί μας. Σήμερα κάνει «λοβοτομή», μας καθιστά άβουλα αντικείμενα παραγωγής και κατανάλωσης προϊόντων. Την οποία κατανάλωση βεβαίως προωθεί η διαφήμιση, ένα καρκίνωμα που καβαλά σε κάθε δημιουργία τσαλαπατώντας την ανθρώπινη σκέψη. Ένα παρασιτικό, χυδαίο φαινόμενο, που ουδείς ενοχλείται γιατί κρατά απ’ το λαιμό τα ΜΜΕ.

Δηλαδή, δεν υπάρχει ελπίδα;

Καμιά χώρα σήμερα δεν μπορεί να ονειρεύεται ένα ελεύθερο μέλλον. Πώς να πείσεις την Τουρκία, π.χ., να μη χτίσει πυρηνικά εργοστάσια που σε περίπτωση ατυχήματος θα κάνουν όλους τους γείτονές της «ραδιενεργούς»; Και μην ακούτε τα περί ασφαλούς πυρηνικής ενέργειας, κολοκύθια στο πάτερο είναι! Ή πώς να πείσεις την BP να μην κάνει γεωτρήσεις στον Κόλπο του Μεξικού, όταν το μόνο που τη νοιάζει είναι πόσα σεντς θα κοστίσει την ώρα η αποκατάσταση της τεράστιας διαρροής; Η κοινωνία, βεβαίως, μεταβάλλεται – και μέσα στην κρίση η σπίθα που λέγαμε μπορεί να γίνει φλόγα, ανεβάζοντας το λαό στο επίπεδο της ιστορικής του συνείδησης. Έτσι, ναι, ίσως υπάρξει ελπίδα. Από πεφωτισμένους ηγέτες και σωτήρες χορτάσαμε!

Τι να κάνουμε με το χρέος της χώρας, να το πληρώσουμε ή όχι;

Δεν ξέρω, δεν είμαι οικονομολόγος. Ανεξάρτητα όμως από αυτό, χρειάζεται να αλλάξουμε. Να αποσυμφορήσουμε την Αθήνα, να τονώσουμε την επαρχία, να ξαναβρούμε τις αξίες τού ευ ζην, να στραφούμε σε άλλες μορφές κοινωνικής οργάνωσης. Ήδη ακούω για πρωτοβουλίες νέων αγροτών στη Θεσσαλία και αλλού, που έχουν καταργήσει το χρήμα κι ανταλλάζουν προϊόντα και υπηρεσίες.

«Η αστική δημοκρατία είναι ένας σκελετός» είχατε πει. Υπάρχει, όμως, αξιόπιστη εναλλακτική;

Κοιτάξτε, το σύστημα δεν ανατρέπεται συνολικά. Σπάει, όμως, σε μικρά κομμάτια κι έτσι μπορεί να το ελέγξουμε. Το πρόβλημα δεν είναι να κατακτήσουμε πολλές μικρές ελευθερίες, όπως έλεγε ο Μαρκούζε, αλλά να ανατρέψουμε κατ’ αρχήν το κομμάτι του συστήματος που έχουμε εσωτερικεύσει. Μόνη διέξοδος είναι η ολιστική οικολογική σκέψη, φιλοσοφία, συμπεριφορά. Η πραγματική οικολογία καταργεί την εξουσία, προωθεί την άμεση δημοκρατία, την αποκέντρωση, τις μικρές αλληλέγγυες κοινότητες, την εναλλακτική τεχνολογία.

Με τους έλληνες Πράσινους έχετε επαφές;

Είχα, αλλά διαφωνούμε – γιατί η οικολογία, πιστεύω, αξίζει μόνον ως αυθόρμητο κίνημα, διαφορετικά ενσωματώνεται στο σύστημα. Καλός ο ακτιβισμός, αλλά δεν αρκεί. Χρειάζεται να γίνει τρόπος σκέψης και ζωής του καθενός. Και, κατ’ αρχήν, οικολογία και ανθρωποκεντρισμός δεν συμβιβάζονται.

Η Αριστερά;

Δεν ξέρω τι σημαίνει πια Αριστερά. Οι ταμπέλες; Τα λάβαρα; Η Αριστερά που γνώρισα πάλευε με τον πολιτισμό και, όταν χρειάστηκε, με το τουφέκι. Πάλευε, έστω, με τα λάθη της. Σήμερα, όμως, δεν παράγει τίποτε. Στον Συνασπισμό τριάντα χρόνια τώρα σκοτώνονται – ξεφτίλα. Στο ΚΚΕ βγαίνει η Αλέκα και μιλά λες και διαβάζει έκθεση της β’ λυκείου...

Έχουμε, όμως, ακόμα «αντάρτικο» – πόλεων...

Το «αντάρτικο» αυτό, η τρομοκρατία που λέμε, πιθανόν να χρησιμοποιείται από κάποιους κύκλους, πιθανόν να είναι απλώς κάποια τρελόπαιδα – δεν εννοώ, βέβαια, τους δολοφόνους. Αλλά δεν είμαστε στον 19ο αιώνα. Αν είστε μάγκες, αντί να σπάτε βιτρίνες και να βάζετε γκαζάκια, κατακτήστε την τεχνολογία, σπάστε τους κωδικούς των τραπεζών και μοιράστε τα λεφτά στον κόσμο.


Είπατε κάποτε «ευτυχώς που δεν νικήσαμε», αναφερόμενος στον Εμφύλιο.

Ναι, γιατί αλλιώς θα ήμασταν πολλές δεκαετίες πίσω – και όσοι σκεφτόμαστε διαφορετικά θα βλέπαμε τα ραδίκια ανάποδα! Θυμάμαι τους καθοδηγητές… καθίκια σκέτα. Αυτοί υπουργοί; Θεός φυλάξοι!


«Ο έρωτας είναι το πιο προσωπικό καταφύγιο του ανθρώπου, η πιο απελευθερωτική του διαδικασία» έχετε πει. Θα μας έσωζε, πιστεύετε, ο έρωτας;

Στα χρόνια της χολέρας πού να τον βρεις τον έρωτα! Σεξ βρίσκεις άφθονο, πορνό επίσης, έρωτα όμως... Ο άνθρωπος γίνεται μονοσήμαντος, αποσυναισθηματοποιείται, αποξηραίνεται εσωτερικά από το άγχος μιας βάρβαρης, ανήθικης πραγματικότητας. Το σύστημα καθαγιάζει τη βία και τον πόλεμο και ενοχοποιεί τον έρωτα, τη φωτιά της ζωής… έγραφε ο Μπορίς Βιάν. Είναι, βλέπεις, αντιπαραγωγικός και δυνάμει ανατρεπτικός. Η σεξουαλική απελευθέρωση κατάντησε ένα καταναλωτικό αλισβερίσι, το σεξ έγινε εμπόρευμα, όπως και η αμφισβήτηση – δες τον Τσε...


Ελάχιστοι παλιοί αριστεροί ύμνησαν τον έρωτα όπως εσείς. Είχατε «τολμήσει» να μιλήσετε ακόμα και στο περιοδικό «Κράξιμο» της τραβεστί Πάολας...

Ναι, υπήρξαν εποχές που η Αριστερά υπήρξε συντηρητική, σεμνότυφη. Εγώ δεν έγινα κομπλεξικός, γιατί από μικρό με αγαπούσαν οι γυναίκες! Με τη Ρηνιώ είμαστε μαζί 47 χρόνια κι ακόμα αγαπιόμαστε. Ούτε χαλιόμουνα ποτέ με το πώς τη βρίσκει ο καθένας, ο έρωτας είναι παντού και πάντα ίδιος. Ο ερωτευμένος ανθίζει, μεταβάλλεται, ο έρωτας είναι πολιτισμός και προϋπόθεση ελευθερίας, θέλει όμως χώρο σε μυαλό και ψυχή για να υπάρξει.

Τι σας κράτησε, αλήθεια, ζωντανό τα χρόνια της φυλακής;

Η πεποίθηση ότι συμμετείχα σε ένα παγκόσμιο όνειρο. Νομίζαμε πως πλάθαμε ιστορία. Ήμασταν πλούσιοι σε ψευδαισθήσεις, βλέπαμε ακόμα και τους βασανιστές με επιείκεια. Αυτή η ιδεολογία ως άρωμα ενός νέου κόσμου με κράτησε άνθρωπο. Δίχως κακία, δίχως μίσος, αλλά με κάποια σοφία, που ωστόσο μοιάζει άχρηστη πλέον... Γι’ αυτό και απελπίζομαι βλέποντας σημερινά παιδιά να αντιγράφουν πολιτικά τη γενιά μου – μα τίποτα καινούργιο δεν υπάρχει;

Δορυφόροι-κατάσκοποι, συστήματα παρακολούθησης, κάμερες παντού... Βαδίζουμε, λέτε, σε μια κοινωνία οργουελιανή;

Μα έχουμε ξεπεράσει ήδη τον Όργουελ. Ο Χάξλεϊ ακούγεται πιο προχωρημένος, γιατί στη δική του δυστοπία τα βιβλία δεν καίγονται – απλώς δεν ενδιαφέρουν πια τους ανθρώπους.

Με την επίσημη πολιτική δεν ασχολείστε πια;

Όχι, αλλά μήτε έχω αποσυρθεί, όπως με αγένεια μου είπαν κάποτε. Δίνω πλέον την ύστατη μάχη μου. Δεν κατάφερα να αλλάξω το σύστημα, όμως δεν θα επιτρέψω ούτε σ’ αυτό να με αλλάξει. Με ρωτούν άλλοτε πώς αντέχω τη μοναξιά εδώ στο χωριό. Θρασύτατη ερώτηση – η πραγματική μοναξιά είναι στις πόλεις! Έχω τη Ρηνιώ, τους φίλους, τα σκυλιά μου, τα δέντρα και μια κόλλα χαρτί που μπορεί να σε ανοίξει σε περιπέτειες που δεν φαντάζεσαι... 

Οι λύκοι μέσα μας

Μια ιστορία, που διηγούνται οι Ινδιάνοι της Αμερικής:

Ένα μικρό κορίτσι τρόμαξε πολύ από το όνειρό του. Δύο λύκοι παλευαν λυσσασμένα, μουγκρίζοντας και δείχνοντας τα δόντια τους. Ελπίζοντας να βρει παρηγοριά, διηγήθηκε το όνειρό της στον παπού της, ένα σοφό και σεβάσμιο γέροντα. Ο παπούς της είπε ότι το όνειρό της ήταν πράγματι αληθινό. " Δυό λύκοι υπάρχουν μέσα στον καθένα από μας, ο ένας είναι καλοκάγαθος και αγαπάει την ειρήνη, ο άλλος είναι κακός και βίαιος. Και συνεχώς παλεύουν για να κατακτήσουν την ψυχή μας"

Το κοριτσάκι τρόμαξε περισσότερο με αυτά που άκουσε και ρώτησε τον παπού της, "ποιός κερδίζει στο τέλος".

" Αυτός, που ταίζεις" της απάντησε εκείνος.