Είναι ο μαέστρος των σύντομων ιστοριών. Μέσα σε λίγες σελίδες μπορεί να σκιτσάρει την πιο απίθανη πλοκή και να περάσει τα μηνύματά του. Σχεδόν πάντα με ένα στοιχείο "υπερφυσικό", χωρίς όμως θρησκευτικές αποχρώσεις, με εξαιρετική γνώση της Ιστορίας και με εντυπωσιακή αντίληψη της ανθρώπινης φύσης και των παθών της. Και με τρομερή ικανότητα πρόβλεψης μελλοντικών επιστημονικών ανακαλύψεων, όχι με τον προφανή, έκδηλο τρόπο του Ιουλίου Βερν, αλλά με μια μέθοδο που απαιτεί την ενεργό συμμετοχή του αναγνώστη...
Παίρνω για παράδειγμα μια από τις όχι πολύ γνωστές ιστορίες του, 'Το Θέμα του Προδότη και του Ήρωα". Ο δισέγγονος ενός μεγάλου επαναστάτη, που όλη η χώρα τον τιμά, αποφασίζει να ψάξει περισσότερο τον τρόπο του θανάτου του, που έχει αφήσει όντως πολλές σκοτεινές πτυχές, αφού ποτέ δεν αποκαλύφθηκε ο δράστης. Δεν θα μπω στις λεπτομέρεις της αναζήτησης, που έχει πολλά στοιχεία αναφορών στην παγκόσμια ιστορία και τον Shakespeare, καθώς και μερικές ιδιοφυείς σκέψεις για τη δυνατότητα της Λογοτεχνίας να επηρεάσει την Ιστορία (και όχι το προφανές αντίστροφο).
Η ουσία της ιστορίας, λοιπόν, όπως την αποκάλυψε η εμπεριστατωμένη και σχολαστική έρευνα του δισέγγονου. Ο μεγάλος επαναστάτης είχε αγαπηθεί από όλη τη χώρα και η ώρα της τελικής επικράτησης είναι κοντά. Σε μια συνάντηση όμως των ηγετών μπαίνει η σοβαρή υποψία ότι ένας από τα στελέχη είναι προδότης. Ο ίδιος ο μεγάλος επαναστάτης, ο αρχηγός, αναθέτει σε έναν από τους πιο έμπιστους ανθρώπους του να βρουν τον προδότη. Στην επόμενη συνάντηση η υποψία επιβεβαιώνεται. Υπάρχουν αδιάσειστα στοιχεία, ότι ο προδότης είναι ο ίδιος ο αρχηγός, ο μεγάλος επαναστάτης!
Βεβαίως ο θάνατος ως τιμωρία είναι επιβεβλημένος. Πρέπει όμως να αμαυρωθεί η επανάσταση και η μέχρι τώρα πορεία του αρχηγού; Ο έμπιστος άνθρωπος προτείνει μια άλλη λύση, μια υποδειγματική σκηνοθεσία, που όλοι ακόμη και ο προδότης αποδέχονται. Μετά από μια κορύφωση από μέρους του επαναστατικών ενεργειών και εμπνευσμένων λόγων, θα εκτελεστεί, υποτίθεται από τους εχθρούς, μέσα σε ένα θέατρο, σε μια στιγμή μεγάλης του δόξας. Και στη συνέχεια θα ηρωοποιηθεί και θα γίνει το αιώνιο ίνδαλμα της επανάστασης και του λαού του. Όπως και έγινε.
Ο δισέγγονος, που όταν ξεκίνησε την έρευνά του, είχε σκοπό να γράψει την βιογραφία του μεγάλου επαναστάτη και να λύσει το αίνιγμα του θανάτου του, έγραψε έναν ακόμη διθύραμβο για τον λαϊκό ήρωα, το ίνδαλμα τόσων γενεών, αφήνοντας βέβαια απ' έξω τα τελικά γεγονότα.
Και καταλήγει ο Borges: Και αυτό ακόμη το γεγονός, της ιστορίας που τελικά έγραψε ο δισέγγονος, είχε προβλεφθεί στο σενάριο, που ο έμπιστος σκηνοθέτης είχε με τόση μαεστρία ετοιμάσει...
