Έμφυτη (εξελικτική) φοβία για το κόκκινο χρώμα!

Για όλους τους ανθρώπους παντού το κόκκινο σημαίνει στοπ. Υποδηλώνει κίνδυνο. Επίσης υπονοεί το ζεστό. Οι ερευνητές που ανέλυσαν τα αποτελέσματα των Ολυμπιακών αγώνων του 2004 βρήκαν ότι σημαίνει και επικράτηση, ιδιαίτερα στα σπορ επαφής, όπως η πάλη, όπου οι αθλητές με τα κόκκινα νικούσαν συχνότερα αυτούς με τα μπλε. 

Είναι άραγε τυχαία αυτά; Έχουν πολιτισμική προέλευση; ΄Η μήπως έχουν τη ρίζα τους στη θεωρία της εξέλιξης; 

Μια καινούργια μελέτη σε αρσενικούς πιθήκους rhesus macaques έδειξε προς την τελευταία κατεύθυνση. " Η αποφυγή του κόκκινου και η υποτακτική συμπεριφορά μας στην παρουσία του φαίνεται ότι έχει εξελικτική βάση" δήλωσαν οι ερευνητές.

Κατά τη μελέτη άνδρες και γυναίκες ερευνητές έμπαιναν στα κλουβιά των πθήκων και άφηναν ένα μήλο πάνω σε ένα πλαστικό πιάτο. Μετά έφευγαν. Οι ερευνητές φορούσαν καπέλα και πουκάμισα που ήταν μπλε, πράσινα ή κόκκινα, σε όλους τους συνδυασμούς, δηλαδή άνδρες με κόκκινα, γυναίκες με μπλέ, άνδρες με πράσινα, γυναίκες με πράσινα, άνδρες με μπλε, γυναίκες με κόκκινα. Οι πίθηκοι πήγαιναν μετά την αναχώρηση των ερευνητών και έπαιρναν το μήλο από όποιο πιάτο προτιμούσαν.

Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά. Το φύλο των ερευνητών δεν είχε καμιά σημασία στην προτίμηση. Ούτε ανάμεσα στα μήλα που άφηναν εκείνοι που φορούσαν μπλε ή πράσινα υπήρχαν διαφορές. Οι πίθηκοι, όμως, απέφευγαν τα μήλα που άφηναν οι άνδρες και γυναίκες, που ήταν ντυμένοι στα κόκκινα! 

Οι ερευνητές πιστεύουν ότι αυτή η αποστροφή προς το κόκκινο έχει σχέση με μια εξελικτική προσαρμογή. ¨Ετσι, λένε, εξηγείται και η ενστκτώδης γνώση των ανθρώπων για τη σημασία του κόκκινου χρώματος! Και ότι το κόκκινο σημαίνει όχι.

Τέλος οι ερευνητές προτείνουν στους οργανωτές των διαφόρων αθλητικών, αλλά ακόμη και άλλων ανταγωνιστικών δραστηριοτήτων, να αποφεύγουν να χρησιμοποιούν τα χρώματα "με τρόπους που μπορεί να επηρεάσουν τους διαγωνισζομένους".

Και με τον Ολυμπιακό τι θα κάνουμε; Και μήπως (βλέπε "υποτακτική συμπεριφορά") έτσι εξηγείται το ότι παίρνει το ένα πρωτάθλημα Ελλάδος μετά το άλλο;

Καταπίεση στο χώρο της δουλειάς και μακροζωία-φοβού τους συναδέλφους

  Οι περισσότεροι άνθρωποι περνούν τις πιο πολλές ώρες τους στο χώρο της δουλειάς τους με τους συνεργάτες τους παρά με την οικογένειά τους. 

        Μια πρόσφατη μελέτη που έγινε στο Ισραήλ προσπάθησε να δείξει τη συσχέτιση ανάμεσα στις συνθήκες εργασίας και τη μακροζωία. Παρακολούθησαν την πορεία 820 ενηλίκων για 20 χρόνια, αρχίζοντας με μια ιατρική εξέταση ρουτίνας το 1988. Οι χώροι δουλειάς ήταν ποικίλοι και κατά διαστήματα γίνονταν εκτιμήσεις σε ότι αφορά τις συνθήκες εργασίας, όπως η συμπεριφορά του αφεντικού και η ευγένεια και φιλική διάθεση των συναδέλφων. Οι συμμετέχοντες παρακολουθούνταν επίσης για την εκδήλωση υπέρτασης, την παρουσία κατάθλιψης, το  κάπνισμα κλπ.

Αυτό που βρήκαν οι ερευνητές ήταν ότι οι συνθήκες του χώρου δουλειάς παίζουν ρόλο στην υγεία. Ειδικότερα ο κίνδυνος θανάτου φαίνεται να συσχετίζεται με το πως μας αντιμετωπίζουν οι συνάδελφοί μας: ένα εχθρικό περιβάλλον δουλειάς σχετίζεται με μεγαλύτερη πιθανότητα θανάτου! Εργαζόμενοι που είχαν να αντιμετωπίσουν εχθρικούς (ή έστω όχι φιλικούς) συναδέλφους είχαν 2.4 φορές πιθανότητα να πεθάνουν κατά τη διάρκεια της μελέτης, ιδιαίτερα όταν κατά την έναρξή της ήταν μεταξύ 38 και 43 ετών. Αντίθετα η συμπεριφορά του αφεντικού ή του διευθυντή δεν επηρέαζε τη θνητότητα.

Η εξήγηση που δίνουν οι ερευνητές είναι ότι η ένταση που προκύπτει και που οδηγεί σε ασθένειες και θάνατο είναι η έλλειψη ελέγχου στις ενέργειές μας και στον τρόπο που αξιοποιούμε το χρόνο μας και ιδίως όταν αυτό που προκαλεί αυτή την έλλειψη ελέγχου συνοδεύεται από καταπιεστική συμπεριφορά.

Αυτό επιβεβαιώνεται από μια παρόμοια μελέτη που έγινε σε δημόσιους υπαλλήλους στη Μεγάλη Βρετανία έδειξε ότι ανάμεσα στις ηλικίες των 40 και 64 ετών οι κατώτεροι ιεραρχικά υπάλληλοι είχαν θνησιμότητα 4 φορές μεγαλύτερη από ότι αυτοί που ήταν στα υψηλά στρώματα! Και αυτό το εύρημα ήταν σε μεγάλο ποσοστό ανεξάρτητο από άλλους παράγοντες που επηρεάζουν την υγεία, όπως γενετικοί ή το κάπνισμα και η χρήση οινοπνεύματος, αφού και όταν όλα αυτά λαμβάνονταν υπ' όψιν οι κατώτεροι υπάλληλοι είχαν διπλή θνησιμότητα.

Αυτές οι μελέτες σίγουρα δεν είναι τέλεια οργανωμένες και χρειάζονται επιβεβαίωση και από άλλους και σε άλλες χώρες. Νομίζω, όμως, ότι δεν πρέπει να είναι μακριά από την πραγματικότητα. Οι κακές σχέσεις, όταν υπάρχουν στους χώρους της δουλειάς, είναι δυνητικά επικίνδυνες!

Η έκθεση των φοιτητών ιατρικής στις φαρμακευτικές εταιρείες

Οι φοιτητές της ιατρικής εκτίθενται συχνά στις μεθόδους πωλήσεων των φαρμακευτικών εταιρειών ακόμη και στα προκλινικά τους χρόνια, σύμφωνα με μια μελέτη που έγινε από ερευνητές του Harvard Medical School της Βοστώνης*. Η μελέτη έγινε στις ΗΠΑ και αφορούσε 9850 φοιτητές ιατρικής από 76 ιατρικές σχολές. 

Η μελέτη έδειξε ότι οι περισσότεροι σπουδαστές είχαν κάποια μορφή σχέσης με αντιπροσώπους φαρμακευτικών εταιρειών και το ποσοστό εκείνων που είχαν λάβει σχετικό "εκπαιδευτικό υλικό" έφτανε το 90% στους φοιτητές των τελευταίων κλινικών ετών. 

Είναι ενδιαφέρον ότι οι περισσότεροι φοιτητές πίστευαν ότι είναι ηθικά αποδεκτό να δεχτούν "δωράκια" από τις φαρμακευτικές εταιρείες και ως δικαιολογία ανέφεραν τις οικονομικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν, καθώς και το ότι και άλλοι συνάδελφοί τους έχουν δεχτεί δώρα. Περίπου τα 2/3 των φοιτητών είχαν την πεποίθηση, ότι δεν πρόκειται να επηρεαστούν από τις επαφές τους με τις εταιρείες ή τα δωράκια που τυχόν θα λάβουν, ενώ οι γνώμες τους ήταν διχασμένες για το αν θα πρέπει οι σχέσεις γιατρών και εταιρειών να ρυθμίζονται από τις ιατρικές σχολές ή την κυβέρνηση.

Οι συγγραφείς πιστεύουν ότι οι φοιτητές ιατρικής πρέπει να εκπαιδεύονται από τα πρώτα τους χρόνια σχετικά με τις σχέσεις τους με τις φαρμακευτικές εταιρείες , αλλά και ότι πρέπει να μπουν κανόνες που να περιορίζουν την επαφή τους με αυτές. Αναφέρουν ότι οι όποιες αλλαγές στον τρόπο επικοινωνίας των φοιτητών με τις εταιρείες θα είναι δύσκολες και για έναν άλλο λόγο και συγκεκριμένα επειδή τα παραδείγματα που παίρνουν από τους γιατρούς, οι οποίοι είναι και οι εκπαιδευτές τους είναι συνήθως αρνητικά. Επομένως λένε ότι πρέπει και οι ίδιοι οι γιατροί, τόσο οι επίσημοι εκπαιδευτές, που είναι οι πανεπιστημιακοί, όσο και οι ειδικευόμενοι γιατροί, να εκπαιδευτούν ανάλογα, ώστε να παίζουν σωστά το ρόλο τους.

Οι συγγραφείς της μελέτης καταλήγουν δηλώνοντας ότι: " Οι αλλαγές που πρέπει να γίνουν θα βοηθήσουν στο να οδηγηθεί η ιατρική εκπαίδευση ένα βήμα πιο κοντά σε δύο πολύ σημαντικούς στόχους. Πρώτα την καλλιέργεια ισχυρών επαγγελματικών αρχών και αξιών στους μελλοντικούς γιατρούς, αλλά και την προαγωγή της κριτικής σκέψης με βάση τις ενδείξεις, που θα τους οδηγήσει αργότερα στο σωστό τρόπο λήψεως των κλινικών αποφάσεων και του τρόπου συνταγογράφησης."

Ανάλογα στοιχεία στη χώρα μας δεν νομίζω ότι υπάρχουν. Από προσωπική μου εμπειρία μπορώ να δηλώσω ότι υπάρχει βέβαια και εδώ η σχετική έκθεση. Τα δωράκια και άλλες διευκολύνσεις είναι μάλλον περιορισμένα και όταν υπάρχουν αφορούν τα τελευταία έτη. Κάποιες εταιρείες έχουν καθιερώσει βραβεία και υποτροφίες για τους φοιτητές που αποφοιτούν από τα Πανεπιστήμια με τον μεγαλύτερο βαθμό, κάτι που ίσως είναι περισσότερο αποδεκτό και υποκαθιστά στην ουσία την ανυπαρξία αντίστοιχων διακρίσεων από την Πολιτεία. 

Να σημειώσω ότι όταν εγώ αποφοίτησα το 1972 είχα πάρει ένα μικρό χρηματικό βραβείο, που όμως δίδονταν από έναν κρατικό τότε φορέα, την Εθνική Τράπεζα, στον φοιτητή της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, που συγκέντρωνε κατά την αποφοίτηση την υψηλότερη βαθμολογία, και που δεν γνωρίζω αν υφίσταται ακόμη ως θεσμός. 

* Από το περιοδικό Psychology and Sociology, May 24, 2011

Καλημέρα

Η εξέλιξη της ακαδημαϊκής ελευθερίας στην έρευνα

Πως βλέπουν ο ένας τον άλλον οι άνθρωποι των επιστημών

Όσοι έχουν ζήσει στους χώρους των πανεπιστημίων και της έρευνας δεν μπορεί παρά να συμφωνήσουν με τα περισσότερα...

BΙΒΛΙΑ ΠΟΥ ΔΙΑΒΑΣΑ ΠΡΟΣΦΑΤΑ

Philip Roth: The Human Stain 

Σχετικά παλιός καλός Roth. Ο μαύρος καθηγητής κολλεγίου, που απαρνήθηκε τη ράτσα του, για να χάσει τη θέση του για μια "ρατσιστική έκφραση", που του αποδόθηκε. Η οργή και η αγανάκτηση σε ακραίες εκφάνσεις, τα γεράματα (μόνιμο θέμα τελευταία στα βιβλία του) και η ανάγκη τους για ανθρώπινη και ερωτική επαφή, οι ακαδημαϊκές ιντριγκες, οι επιπτώσεις στον ψυχισμό από τους πολέμους των ΗΠΑ και πάνω απ' όλα η βασική ανάγκη όλων μας για αποδοχή. Μερικά από τα θέματα του βιβλίου μόνο, καθώς υπάρχουν και άλλα πολλά, όπως οι σχέσεις του γηράσκοντος γονιού με τα παιδιά του, η θέση των επιστημόνων από την Ευρώπη στον αμερικανικό ακαδημαϊκό χώρο και άλλα. Σε μερικά σημεία ο συγγραφέας παρασύρεται από το θέμα του και αναπτύσσει ολόκληρα δοκίμια μέσα στο βιβλίο, αλλά γενικά θεωρείται ένα από τα καλύτερά του.

Stieg Larsson: The Girl Trilogy (The Girl with the Dragon Tatto, The Girl who played with Fire, The Girl who kicked the Hornet's Nest)

Εγκλήματα, μηχανορραφίες, οικονομικά και άλλα σκάνδαλα στη σύγχρονη Σουηδία. Μια τριλογία, που διαβάζεται με εξαιρετικό ενδιαφέρον, με ευρηματικές ανατροπές δεδομένων συνεχώς και με βασικούς πρωταγωνιστές μια "ιδιόρρυθμη" τουλάχιστον νέα γυναίκα και ένα ξεροκέφαλο δημοσιογράφο. Δεν είναι τυχαίο ότι έχει κάνει ρεκόρ πωλήσεων. Άνετο καλοκαιρινό διάβασμα.

Charles Stross: Accelerando

Μια φουτουριστική νουβέλλα, που αφορά τρεις γενιές προικισμένων μετα-ανθρώπων, που φτάνει στο βαθύ μέλλον. Δύσκολο έργο γραμμένο από ένα πολυτάλαντο επιστήμονα. Ομολογώ ότι με κούρασε. 

Jeniffer Rohn: Experimental Heart

Ένα ερωτικό-επιστημονικό θρίλλερ γραμμένο από μια κυτταρική βιολόγο. Καλοστημένο και καλογραμμένο. Θα αρέσει ιδιαίτερα σε όσους έχουν γνώσεις βιολογίας και έχουν εργαστεί σε εργαστήρια κυτταρικής και μοριακής βιολογίας, αφού όλη σχεδόν η δράση διαδραματίζεται σε ένα μοντέρνο εργαστήριο του Λονδίνου. Στο τέλος αποκτά χαρακτήρες θρίλλερ ή αφήγησης τύπου Τζέημς Μπόντ, αλλά παρ' όλα αυτά ισορροπεί σχετικά καλά. Μου άρεσε.

Θανάσης Γεωργιάδης: Λαός Ονείρων

Ένα ενδιαφέρον αφήγημα, που δύσκολα μπορεί να το πει κανείς μυθιστόρημα. Περιγράφει τα χρόνια του εμφύλιου και τα αμέσως επόμενα μέσα από τα μάτια ενός παιδιού στην αρχή, νεαρού στη συνέχεια, από τη Βέροια. Εμφανίζεται στο προσκήνιο ένας μεγάλος αριθμός χαρακτήρων όλων των ηλικιών και αποχρώσεων. Χαρακτήρες, που δύσκολα παρακολουθεί κανείς την πορεία τους, καθώς ο συγγραφέας πηγαίνει συνέχεια μπρος-πίσω στο χρόνο. Κυριάρχα βέβαια τα θέματα του πολιτικού διχασμού, αλλά και άλλων κοινωνικών, φιλικών και ερωτικών σχέσεων, που συχνά παίρνουν τη μορφή "κουτσομπολιού", καθώς άλλωστε είναι πολύ φυσικό στις μικρές κοινωνίες. Η δομή είναι πρωτότυπη, η γλώσσα ιδιάζουσα, το αποτέλεσμα, όπως είπα, ενδιαφέρον.