ΜΕ ΤΗ ΣΚΑΠΑΝΗ ΤΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ
ΜΙΑ ΑΛΛΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ!
Οι ψυχολόγοι μας λένε ότι τα μικρά παιδιά είναι περήφανα για τα περιττώματά τους και αρέσκονται στο να τα δείχνουν στους άλλους, μέχρις ότου ενημερωθούν ότι τα περιττώματά τους είναι σιχαμερά και πρέπει να τα κρύβουν, και ξαφνικά αναρωτήθηκα μήπως οι καλλιτέχνες δεν πήραν ποτέ αυτό το μήνυμα και εξακολουθούν να είναι περήφανοι για τα περιττώματά τους και θέλουν να τα δείχνουν στον κόσμο.
Από το βιβλίο της Rachel Cusk “Parade.”
ΜΕ ΤΗ ΣΚΑΠΑΝΗ ΤΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ
Η ΜΟΙΡΑ ΚΑΙ Η ΤΥΧΗ
Οι άνθρωποι προτιμούν την μοίρα από την τύχη. Οι στρατιώτες στ’ αλήθεια πιστεύουν ότι υπάρχει μια σφαίρα εκεί κάπου με το όνομά τους επάνω της. Πιστεύω ότι οι περισσότεροι άνθρωποι όχι μόνο πιστεύουν ότι υπάρχει ένα βιβλίο της ζωής αλλά και ένα βιβλίο της δικής τους ζωής. Η μοίρα μπορεί να κατευνασθεί, στους θεούς μπορείς να προσευχηθείς. Αλλά η τύχη είναι αυτό που λέει η λέξη.
Από το θαυμάσιο, αν και ψυχοβγαλτικο “Stella Maris”, το τελευταίο έργο του Cormac McCarthy.
ΜΕ ΤΗ ΣΚΑΠΑΝΗ ΤΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ
ΜΕΤΑΘΑΝΑΤΙΑ ΩΔΗ ΣΤΟΝ ΝΑΠΟΛΕΟΝΤΑ
Μη φοβάσαι ωστόσο ίσκιε ακόμα ανήσυχε,
ότι έρχομαι να υβρίσω τη βωβή μεγαλειότητά σου.
Όχι! Η λύρα στους τάφους δεν έχει ποτέ υβρίσει.
Ο Θάνατος ήταν σ’ όλους τους καιρούς το άσυλο της δόξας.
Τίποτε δεν πρέπει να κατατρέχει ως εκεί μια μνήμη.
Τίποτε!… Εκτός από την αλήθεια!
Από το ποίημα του Λαμαρτίνου “Βοναπάρτης” σε μετάφραση Παναγιώτη Κανελλόπουλου, παρμένη από το βιβλίο του “Ιστορία του Ευρωπαϊκού Πνεύματος”.
ΜΕ ΤΗ ΣΚΑΠΑΝΗ ΤΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ
ΟΙ “ΑΧΡΗΣΤΕΣ” ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ
Οι τεχνο-μονερνιστές έχουν από καιρό ευτελίσει οποιαδήποτε προσκόλληση στην διαπροσωπική αλληλεπίδραση, επιμένοντας ότι είναι ασήμαντη μπροστά σε όλα τα νέα εργαλεία “επικοινωνίας”. Αλλά η αλήθεια που δεν λέγεται είναι ότι οι συναντήσεις πρόσωπο με πρόσωπο απαιτούν πάρα πολύ χαμένο χρόνο για να είναι συμβατές με τις ταχύτητες και τις οικονομικές αποτελεσματικότητες των διαδικτυακών συναλλαγών και δεν μπορούν να εξαχθούν δεδομένα από αυτές που να μπορούν να χρησιμοποιηθούν στιγμιαία.
Καυστικός Jonathan Crary στο “Scorched Earth.”
Και πιο κάτω από το ίδιο βιβλίο:
Ο ΠΟΣΟΤΙΚΟΠΟΙΗΜΕΝΟΣ ΕΑΥΤΟΣ
Το κάθε τι που κάποτε σχετίζονταν με ψυχολογική εσωτερικότητα, όπως το μυαλό ή η συνείδηση, έχει θεωρηθεί ότι διαθέτει μια μετρήσιμη φυσιολογική βάση. Αυτό αποτελεί μέρος της προέλευσης αυτού που ο ιστορικός Andreas Bernard αποκαλεί “τον ποσοτικοποιημένο εαυτό”.
ΜΕ ΤΗ ΣΚΑΠΑΝΗ ΤΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ
Ο ΤΡΟΜΟΣ ΤΟΥ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΟΥ
Είμαστε βουτηγμένοι στη συνήθεια. Τρέμουμε το παραγματικά καινούργιο, το αληθινά αναδυόμενο. Δεν φοβούμαστε το τέλος του κόσμου. Φοβούμαστε το τέλος του κόσμου, όπως τον ξέρουμε.
Από το μυθιστόρημα “The Mountain in the Sea” του Ray Nayler.
ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΟ ΒΑΘΟΣ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ
Κανείς δεν αντιστέκεται στο τέλος στη μουσική. Δεν έχει να κάνει καθόλου με την καρδιά του, αυτή της τη δίνει με ευχαρίστηση. Πρέπει να ακούσει κανείς στο βάθος όλων των ειδών της μουσικής τον ρυθμό χωρίς τις νότες, αυτόν που έχει γίνει για μας, τον ρυθμό του Θανάτου.
Από τον Louis-Ferdinand Céline στο βιβλίο του “Voyage au bout de la nuit.”
ΜΕ ΤΗ ΣΚΑΠΑΝΗ ΤΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ
ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΟΡΙΩΝ ΚΑΙ ΣΤΟΧΩΝ, ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΕΡΩΤΗΜΑ-ΜΙΚΡΟ-ΚΑΙ ΜΑΚΡΟ-ΚΟΣΜΟΣ
Υπάρχει ακόμη μια απόκλιση ανάμεσα στην σκόπιμη συμπεριφορά του “όντος” και στις τυφλές, άσκοπες δραστηριότητες των συστατικών του “όντος”. Πως μπορεί ο σκοπός, ή αν αυτό σας τρομάζει, η προσανατολισμένη στο στόχο συμπεριφορά να αναδύεται από άτομα και μόρια που δεν δίνουν καμιά σημασία σε “στόχους”;
Γράφει ο Paul Davies στο βιβλίο “The Demon in the Machine: How Hidden Webs of Information Are Finally Solving the Mystery of Life.”
Συνάντηση εξαδέλφων με Ζουμπέϊκη καταγωγή χθες στην Αύρα του Αναύρου...
Ωραία βραδιά σε ένα όμορφο μέρος με αθρόα ανταλλαγή αναμνήσεων...
Νάμαστε καλά να το ξανακάνουμε!
ΜΕ ΤΗ ΣΚΑΠΑΝΗ ΤΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ
ΕΙΝΑΙ ΕΤΣΙ ΑΡΑΓΕ;
Πολλοί άνθρωποι (αλλά όχι όλοι) θεωρούν τη δημοκρατία ως ένα πρωταρχικό αγαθό-επιθυμητό αυτό καθ’ εαυτό και που δεν υπάρχει ανάγκη να δικαιολογηθεί από τις επιπτώσεις του, όπως πχ στην οικονομική ανάπτυξη ή τον χρόνο επιβίωσης.
Γράφει ο Branko Milanovic στο “Capitalism, Alone.”
ΜΕ ΤΗ ΣΚΑΠΑΝΗ ΤΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ
ΠΕΡΙ ΛΑΘΩΝ, ΕΒΡΑΙΩΝ ΚΑΙ ΙΡΛΑΝΔΩΝ
Επιπλέον θα παρατηρήσει αργότερα ότι ένας μεγαλοφυής άνθρωπος βλέπει το κάθε λάθος ωσάν την πύλη για μια καινούργια ανακάλυψη, μια βοήθεια στην κατανόηση του κόσμου. Κάνουμε λάθος, αλλά μονάχα για να κάνουμε το σωστό.
Γιατί έχει η Ιρλανδία την τιμή να είναι η μόνη χώρα, η οποία ποτέ δεν καταδίωξε τους Εβραίους; Η απάντηση: Επειδή ποτέ δεν τους άφησε να μπουν μέσα στη χώρα.
Από το βιβλίο του Declan Kiberd “Ulysses and Us.”
ΜΙΑ ΓΚΡΙΜΑΤΣΑ, ΜΙΑ ΖΩΗ
Γι' αυτό υπάρχει ένας άνθρωπος, γι' αυτό και μόνο υπάρχει, για μια γκριμάτσα, την οποία ξοδεύει όλη του τη ζωή δημιουργώντας, κι όμως δεν καταφέρνει πάντα να την ολοκληρώσει, τόσο βαριά και περίπλοκη είναι η γκριμάτσα που θα έπρεπε να κάνει κανείς για να εκφράσει ολόκληρη την αληθινή του ψυχή χωρίς να χάσει τίποτα.
Ο Louis-Ferdinand Céline στο βιβλίο “Voyage au bout de la nuit.”
Το έχω βάλει κι άλλη φορά το τραγούδι με την Chinawoman.
Εδώ με την Michelle Gurevich.
ΜΕ ΤΗ ΣΚΑΠΑΝΗ ΤΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ
ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΧΩΡΙΣ ΣΗΜΑΣΙΑ Η ΜΗΠΩΣ ΤΟ ΑΝΤΙΘΕΤΟ;
Οι ιστορίες στα ψηφιακά μέσα όπως το Instagram ή το Facebook δεν είναι γνήσιες ιστορίες. Δεν έχουν αφηγηματική διάρκεια. Είναι μάλλον απλά ακολουθίες στιγμιαίων εντυπώσεων που δεν μας λένε τίποτα. Δεν είναι στην πραγματικότητα παρά κομμάτια οπτικών πληροφοριών που γρήγορα εξαφανίζονται. Τίποτα δεν έχει διάρκεια.
Γράφει ο Byung-Chul Han στο βιβλίο του “The Crisis of Narration.”
Και παρακάτω:
Με τις ψηφιακές πλατφόρμες όπως είναι τα Twitter, Facebook, Instagram, TikTok και Snapchat, πλησιάζουμε το μηδενικό βαθμό σε ότι αφορά την αφήγηση. Είναι μέσα πληροφόρησης και όχι αφήγησης. Λειτουργούν με ένα προσθετικό και όχι αφηγηματικό τρόπο. Οι ακολουθίες των πληροφοριών δεν συμπυκνώνονται σε ένα αφήγημα.
Επίσης από το ίδιο βιβλίο:
Οι Phono sapiens νομίζουν ότι παίζουν, αλλά στην πραγματικότητα βρίσκονται υπό απόλυτη εκμετάλλευση και έλεγχο. Το εξυπνο τηλέφωνο μοιάζει να είναι ενας παιχνιδότοπος, αλλά στην πραγματικότητα αποτελεί ένα ψηφιακό πανοπτικό.
Και ακόμη:
Η εξόρυξη δεδομένων δρα όπως ένας μεγεθυντικός φακός που αποκαλύπτει μια μη συνειδητή περιοχή πίσω από τη συνειδητή. Μπορούμε να ονομάσουμε αυτή την περιοχή το ψηφιακό υποσυνείδητο. Επιτρέπει στην τεχνητή νοημοσύνη να αποκτήσει πρόσβαση στις υποσυνείδητες επιθυμίες και κλίσεις μας. Αυτό επιτρέπει στην ψυχοπολιτική που καθοδηγείται από δεδομένα να είναι σε θέση να ελέγχει τη συμπεριφορά μας σε προ- ανακλαστικό επίπεδο.
ΜΕ ΤΗ ΣΚΑΠΑΝΗ ΤΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ
ΛΑΙΚΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
Ο Βούλγαρος πολιτικός επιστήμονας Ivan Krastev υποστηρίζει ότι ο λαϊκισμός αντιπροσωπεύει τη μείζονα πολιτική τάση στον κόσμο σήμερα: την αύξηση του δημοκρατικού αντιφιλελευθερισμού, σημειώνοντας ότι ο λαϊκισμός είναι αντιφιλελεύθερος αλλά δεν είναι αντιδημοκρατικός.
Από το βιλίο του Benjamin Moffitt “Populism.”
ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Η ΙΣΟΤΗΤΑ;
Τη στιγμή που οι άνθρωποι πίστεψαν ότι έπρεπε να διαλέξουν ανάμεσα στην ελευθερία και την αμεροληψία, ανάμεσα σε μια άδικη δημοκρατία και μια άθλια ισότητα εξαναγκασμένη από το κράτος, ήταν το τέλος του παιχνιδιού για την αριστερά.
Ισχυρίζεται ο Γιάννης Βαρουφάκης στο βιβλίο του “Technofeudalism - What Killed Capitalism.”
Ρουβίκωνας
Πορευόσουν μια ζωή αναλογιζόμενος
Πως θα είναι όταν θα περνούσες τον Ρουβίκωνα
Πόση συγκίνηση και νοσταλγία
Θα απέπνεαν οι σκέψεις σου
Και πόσο καλοφτιαγμένα τα γραφτά σου…
Με πόσην ανωτερότητα θα κατέγραφες τη στιγμή
Και τι μαθήματα θα έδινες στους ανυποψίαστους…
Μα χθες το βράδυ λίγο πριν κοιμηθείς
Την ώρα που η διαίσθηση φωτίζει την αλήθεια
Πριν βυθιστείς στης λήθης τα νερά
Εκεί στην άκρη του μυαλού σου
Άκουσες το κύκνειο άσμα της Επίγνωσης:
“Το Ρουβίκωνα τον διάβηκες καιρό τώρα
Απορροφημένος καθώς ήσουν
Στις καθημερινές σου διαδρομές….”
Από την ποιητική μου συλλογή “Αμφιδρομές”, Εκδόσεις Mediterra, 2025.
ΜΕ ΤΗ ΣΚΑΠΑΝΗ ΤΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ
ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΜΕΣΑΙΑ ΤΑΞΗ
Η δημοκρατία στον αναπτυγμένο κόσμο έγινε ασφαλής και σταθερή όταν η βιομηχανοποίηση παρήγαγε κοινωνίες με μεσαία τάξη, δηλαδή κοινωνίες στις οποίες μια σημαντική πλειοψηφία του πληθυσμού θεωρούσε τον εαυτό της ως μεσαία τάξη.
Εάν μια ευρεία μεσαία τάξη είναι στ’ αλήθεια σημαντική για την επιβίωση της δημοκρατίας, ποια άραγε θα είναι η συνέπεια της εξαφάνισης των θέσεων εργασίας της μεσαίας τάξης ως αποτέλεσμα της προόδου της τεχνολογίας και της παγκοσμιοποίησης;
Απόψεις και ερωτήματα του Francis Fukuyama από το βιβλίο του “Political Order and Political Decay.”
Τέτοιες μέρες πριν από 25 χρόνια είχα εκλεγεί Πρύτανης του Πανεπιστημίου Πατρών. Δημοσιεύθηκε τότε στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ μια συνέντευξή μου προς τον δημοσιογράφο Πάνο Θεοδωρακόπουλο. Την παραθέτω κια αναρωτιέμαι αν ο στόχος που αναφέρει η επικεφαλίδα έχει επιτευχθεί.
ΜΕ ΤΗ ΣΚΑΠΑΝΗ ΤΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ
Η ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΟΥ RUSSEL ΓΙΑ ΤΟΝ ROUSSEAU
Το “πλήθος”…συχνά δεν γνωρίζει τι θέλει, επειδή σπάνια ξέρει τι είναι καλό για εκείνο”. Για το λόγο αυτό οι πολίτες πρέπει να καθοδηγούνται-και στην ανάγκη να εξαναγκάζονται- από αυτούς που κατανοούν καλύτερα τι είναι αυτό που θέλουν. Το πλήθος πρέπει μερικές φορές, όπως το διατύπωσε ο Rousseau, “να ελευθερωθεί με τη βία”. Σύμφωνα με τον Bertrand Russell, σε κείμενο του 1946, τέτοιες απόψεις κάνουν τον Rousseau “τον εφευρέτη της πολιτικής φιλοσοφίας των ψευδοδημοκρατικών δικτατοριών”.
Σύμφωνα με την άποψη του Russell, ο Hitler είναι δημιούργημα του Rousseau.
Ο Russell υποστήριζε ότι η αρχή της γενικής θέλησης του Rousseau έκανε δυνατή την μυστική ταύτιση ενός ηγέτη με το λαό του, η οποία δεν έχει ανάγκη επιβεβαίωσης από ένα τόσο πεζό μηχανισμό, όπως η κάλπη. Μια από τις πρώτες συνέπειες ήταν το καθεστώς του Robespierre. Οι δικτατορίες στη Ρωσία και τη Γερμανία (ιδίως η δεύτερη) είναι εν μέρει δημιουργήματα των διδαχών του Rousseau.
Από το βιβλίο του ιστορικού Anthony Gottlieb “The Dream of Enlightenment.”
ΜΕ ΤΗ ΣΚΑΠΑΝΗ ΤΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ
ΟΙ ΑΦΑΝΕΙΣ ΕΡΓΑΤΕΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ
Η George Eliot το έθεσε πολύ όμορφα στο “Middlemarch”: “Η όλη φύση της…καταναλώθηκε σε κανάλια που δεν είχαν μεγάλο όνομα στη Γη. Αλλά οι συνέπειες της ύπαρξής της…ήταν ανυπολόγιστα διάχυτες. Επειδή το αυξανόμενο καλό στον κόσμο εξαρτάται εν μέρει από πράξεις που μένουν έξω από την Ιστορία. Και το ότι τα πράγματα δεν είναι τόσο πολύ άσχημα για μένα και για σένα, όσο θα μπορούσαν να είναι, οφείλεται σε μαγάλο βαθμό στον αριθμό εκείνων που έζησαν πιστά μια κρυμμένη ζωή και που κείτονται σε τάφους που δεν επισκέπτεται κανείς.
Η αναφορά είναι από το βιβλίο “A Beginner's Guide to Dying” του Simon Boas.
ΜΕ ΤΗ ΣΚΑΠΑΝΗ ΤΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ
ΩΦΕΛΙΜΙΣΤΙΚΕΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΕΣ
Οι ωφελιμιστικές λύσεις είναι μερικές φορές λανθασμένες, αλλά, υποψιάζομαι, ότι συχνότερα είναι ευεργετικές. Το καλύτερο που μπορεί να γίνει, ως γενικός κανόνας, είναι να διατηρεί κανείς μια έστω επισφαλή ισορροπία που θα αποτρέψει την εμφάνιση απελπιστικών καταστάσεων και αφόρητων επιλογών-αυτή είναι πρώτη προϋπόθεση για μια κοινωνία της προκοπής. Γι΄αυτό θα πρέπει πάντοτε να προσπαθούμε, υπό το φως της περιορισμένης ευρύτητας της γνώσης μας και επίσης της ατελούς κατανόησής μας σε ότι αφορά άτομα και κοινωνίες. Μια κάποια ταπεινότητα σε τέτοια θέματα είναι εντελώς απαραίτητη.
Οδηγίες κοινωνικής συμπεριφοράς από τον Isaiah Berlin στο βιβλίο “The Proper Study of Mankind.”
Η “ΣΤΡΑΒΗ” ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑ
Δεν έχει υπάρξει κανένας περισσότερο αυστηρός ηθικολόγος από τον Immanuel Kant, αλλά κι αυτός ακόμη είπε, σε μια στιγμή επιφοίτησης, ότι “από τη στραβή ξυλεία της ανθρωπότητας δεν έχει φτιαχτεί ποτέ τίποτα ίσιο”.
Το αναφέρει και πάλι ο Isaiah Berlin στο βιβλίο του “The Proper Study of Mankind”.
ΜΕ ΤΗ ΣΚΑΠΑΝΗ ΤΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ
Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΑΙ Η ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΤΗΣ ΤΥΡΟΥ
Μετά από επτά μήνες έντονων συγκρούσεων, ο Αλέξανδρος είδε ένα δεύτερο όνειρο, στο οποίο προσπαθούσε επανειλημμένα να πιάσει ένα σάτυρο, ο οποίος όμως ξέφευγε από τις επιθέσεις του. Τελικά, ο σάτυρος, που χόρευε πάνω στην ασπίδα του, πιάστηκε. Η ερμηνεία του αγαπημένου μάντη του Αλέξανδρου ήταν ότι η λέξη “σάτυρος” μπορούσε να διαχωριστεί ως σα και Τύρος, δηλαδή η Τύρος είναι δική σου. Ο Αλέξανδρος ξανάρχισε τις προσπάθειες και κατέλαβε την πόλη.
Από το βιβλίο The Oracle of Night του Sidarta Ribeiro.
ΜΕ ΤΗ ΣΚΑΠΑΝΗ ΤΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ
Ο SCHOPENHAUER ΓΙΑ ΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ
Καθώς γράφει στο βιβλίο του “The World as Will and Representation”, η μουσική είναι μια άσκηση στην υποσυνείδητη μεταφυσική, όπου το πνεύμα δεν γνωρίζει ότι ασκεί φιλοσοφία.
Στη μουσική υπάρχει κάτι ανείπωτο και ενδόμυχο. Μας φέρνει κοντά στην εικόνα ενός παραδείσου που είναι τέλεια κατανοητός και παντελώς ανεξήγητος.
“Αντιφάσεις” του Schopenhauer για τη “Μουσική”, που αναφέρονται στο βιβλίο “A Previous Life” του Edmund White*.
*Σύμπτωση: Χθες ανακοινώθηκε ο θάνατός του.
