Το μοιραίο τέλος των Συμβουλίων Ιδρυμάτων

Του Διονύση Γουσέτη από την Καθημερινή

Ο νόμος 4009/24-8-2011 κατέστη δυνατόν, χάρη στο τσαγανό της υπουργού Αννας Διαμαντοπούλου, να ψηφιστεί από 255 βουλευτές, παρά τις λυσσώδεις επιθέσεις. Η κ. Διαμαντοπούλου ξεκαθάρισε εξαρχής τους πραγματικούς λόγους των επιθέσεων: «Από τα 80 άρθρα του νόμου τα 79 εφαρμόζονται. Ενοχλεί το άρθρο για την εκλογή των διοικήσεων». Δηλαδή, το άρθρο για το «πάπλωμα»: για τα Συμβούλια Ιδρυμάτων (Σ.Ι). Ενός θεσμού που κυριαρχεί σε όλα τα πανεπιστήμια της Ε.Ε. και των ΗΠΑ και που εδώ ψηφίστηκε από το 85% των πανεπιστημιακών. Μέσα σε πέντε χρόνια ο ρόλος των Σ.Ι. ροκανίστηκε διαδοχικά από τους μετέπειτα υπουργούς κ. Μπαμπινιώτη, Αρβανιτόπουλο (Ν.Δ.), Λοβέρδο (ΠΑΣΟΚ), Μπαλτά (ΣΥΡΙΖΑ), Φίλη (ΣΥΡΙΖΑ). Την αρμονική συνεργασία τους την έχουν περιγράψει πολλοί και ο χώρος δεν μου επιτρέπει να επεκταθώ. Θα σταθώ μόνο στο σημείο όπου η αν. υπουργός Παιδείας, κ. Σία Αναγνωστοπούλου, είχε δηλώσει ανερυθρίαστα ότι υπεύθυνα για τις δυσλειτουργίες στα Πανεπιστήμια είναι… τα Σ.Ι. Ομως αντί να τα «τελειώσει», όπως υποσχέθηκε, τους έδωσε παράταση θητείας μέχρι τον Αύγουστο 2017. Δεν πρόκειται για ευήθεια. Πρόκειται για δειλία να αντιμετωπίσει τους εταίρους μας. Νταηλίκι προς τα μέσα, δειλία προς τα έξω. Στο σημείο αυτό αντέδρασαν έξι μέλη του Σ.Ι. ΕΜΠ. Εκαναν υπομονή και παραιτήθηκαν μόλις τώρα, με τη λήξη της θητείας τους, ώστε να μην κατηγορηθούν από τους επιτήδειους για υπονόμευση, όπως οι πρόεδροι Σ.Ι» κ. Δ. Μπερτσιμάς (ΕΚΠΑ), Γρ. Σηφάκης (Π. Κρήτης) και Ν. Ζούμπος (Π. Θεσσαλίας) και η κ. Β. Κιντή, που παραιτήθηκαν πέρυσι. Τρεις από αυτούς μας πληροφόρησαν, μεταξύ άλλων («Κ» 28/8), ότι είχαν καταντήσει να συνεδριάζουν κρυφά!

Η ιστορία των Σ.Ι. είναι διδακτική. Μας έμαθε ότι δεν υπήρξαν μέχρι σήμερα κόμματα με πρόγραμμα και αρχές. Δεν δίστασαν να κατεδαφίσουν κάτι που τα ίδια έχτισαν, υποταγμένα στη χυδαιότητα και στη βία ως όρο για την επιβίωσή τους. Μας έμαθε, επίσης, ότι το συντεχνιακό συμφέρον υπερισχύει του κομματικού, ακόμα και των συμφερόντων της χώρας, σε βαθμό που εγγίζει τα όρια του φασισμού. Η εξευτελιστική αντιμετώπιση των ομογενών επιστημόνων, που προθυμοποιήθηκαν να προσφέρουν αφιλοκερδώς, δεν δείχνει μόνο περιφρόνηση σ’ αυτούς. Δείχνει περιφρόνηση και στην ελληνική κοινωνία. Μας έμαθε ακόμα ότι η συντριπτική πλειοψηφία των πανεπιστημιακών έχει όλα τα χαρακτηριστικά της ανήμπορης «σιωπηρής πλειοψηφίας». Μας έμαθε, τέλος, ότι τον ΣΥΡΙΖΑ δεν τον απασχολούν καίρια ζητήματα της ανώτατης παιδείας, όπως η φετινή μαζική είσοδος μετριοτήτων στα ΑΕΙ (που σημαίνει είτε ότι δεν θα μπορέσουν να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις, είτε ότι θα μειώσουν δραματικά το επίπεδο των ΑΕΙ). Τον απασχολεί η εξουσία. Το τέλος των Σ.Ι. ήταν μοιραίο. Μέχρι σήμερα όλοι οι θεσμοί που εισήχθησαν από την Ευρώπη είτε καταργήθηκαν είτε διαστρεβλώθηκαν: ανθρώπινα δικαιώματα, δικαιοσύνη, διαχωρισμός εξουσιών, ανεξιθρησκεία, πολιτικός γάμος, ανεξάρτητες αρχές (βλ. ΕΛΣΤΑΤ), ακόμα και ο ίδιος ο κοινοβουλευτισμός. Τα Σ.Ι. θα γλίτωναν; Τι λέει ο κ. Μητσοτάκης;

Προϋποθέσεις εύρυθμης λειτουργίας των ΑΕΙ

Από την Καθημερινή

Χωρίς άλλα σχόλια, αλλά με πολλή θλίψη-και αγανάκτηση- για μια ακόμη χαμένη ευκαιρία στο βωμό του λαϊκισμού και της δήθεν "δημοκρατίας" στα Ανώτατα Ιδρύματα.

Πριν από τέσσερα χρόνια, προσήλθαμε στα Συμβούλια Ιδρύματος (Σ.Ι.) των πανεπιστημίων, καθηγητές και ερευνητές από επιστημονικά ιδρύματα όλου του κόσμου και από την Ελλάδα, με ενθουσιασμό και διάθεση προσφοράς. Σήμερα, πολλοί από μας απορρίπτουν την παράταση θητείας και αποφασίζουν να αποχωρήσουν. Βλέπουμε με θλίψη και αγωνία ότι καθόλου δεν έχει διασφαλισθεί το πρωταρχικό ζητούμενο για το μέλλον της Ανώτατης Εκπαίδευσης στη χώρα, ήτοι η απρόσκοπτη λειτουργία των ιδρυμάτων, με τήρηση των νόμων. Αναρωτιόμαστε μάλιστα μήπως έπρεπε να είχαμε θέσει εξαρχής ως όρο συμμετοχής μας την εξάλειψη των φαινομένων ανομίας, μιας χρόνιας παθολογίας που επί δεκαετίες υπονομεύει την εκπαίδευση και έχει βαθιές πολιτικές ρίζες.

Στη διάρκεια της θητείας μας διαπιστώσαμε διάχυτη περιφρόνηση κανόνων και συχνή καταπάτηση κάθε έννοιας τάξεως και αλληλοσεβασμού. Η απαράδεκτη κατάσταση που κυριαρχούσε και κυριαρχεί στα πανεπιστήμια, με ασυδοσία, παραβίαση νόμων, έλλειψη σεβασμού σε θεσμούς και πρόσωπα, ήταν μόνιμο εμπόδιο για την προώθηση των στόχων μας.

Πρώτη ενδεικτική εκδήλωση ήταν η βίαιη διάλυση από «σπουδαστές» του δείπνου γνωριμίας μας, με την ανοχή αν όχι και τη σιωπηλή αποδοχή των υπεύθυνων αρχών. Φάνηκε από την αρχή ότι πολλοί στη Διοίκηση και στην Πολυτεχνειακή Κοινότητα θεώρησαν τα Σ.Ι. όχι ως εργαλεία προόδου για τα ΑΕΙ αλλά ως ενοχλητικούς μοχλούς ανατροπής των ανομολόγητων και άνομων ισορροπιών, που συμπεριλαμβάνουν και σιωπηρή αποδοχή μιας «συνδιοίκησης» με αυθαίρετες οργανωμένες ομάδες.

Μας προξενεί κατάπληξη ότι θεωρείται αναπόφευκτη αυτή η κατάσταση, όμοια της οποίας δεν έχουμε συναντήσει ούτε σε πανεπιστήμια τριτοκοσμικών χωρών. Απορούμε με την απάθεια, ανοχή, και τελικά αποδοχή της από την Πανεπιστημιακή Κοινότητα, ακόμα και από διδάσκοντες ή φοιτητές που υποφέρουν εξαιτίας της. Φοβούμαστε ότι η συνέχισή της θα εκμηδενίσει και ό,τι θετικό υπάρχει στα πανεπιστήμια της χώρας.

Οι μεταρρυθμιστικές προσπάθειες ενέπνευσαν πολλούς επιστήμονες να προσφέρουν αφιλοκερδώς τις υπηρεσίες τους μέσω των Σ.Ι. ως προωθητικής δύναμης αλλαγών. Ατυχώς, η στάση πολλών πρυτανικών και λοιπών ακαδημαϊκών αρχών ήταν εξαρχής ενδεικτική αδιαφορίας έως και συγκεκαλυμμένης περιφρόνησης. Ο θεσμός απειλούσε παγιωμένες ισορροπίες στις οποίες περιλαμβάνονται ακόμα και οι οχλοκρατικές συνθήκες λειτουργίας πανεπιστημιακών οργάνων, όπως η Σύγκλητος. Το Σ.Ι. του ΕΜΠ ήταν υπό δίωξη και συνεδρίαζε κρυφά, ενώ η Διοίκηση ποτέ δεν ενήργησε ώστε να εκλεγεί ο εκπρόσωπος των φοιτητών που θα αποτελούσε το 15ο μέλος του, σύμφωνα με τον νόμο. Οι κυβερνήσεις μετά το 2012 κλάδεψαν πολλές από τις αρχικές μεταρρυθμίσεις και υπέσκαψαν τον θεσμό των Σ.Ι. Ελάχιστοι από τον πολιτικό κόσμο, αλλά και από την κοινωνία γενικότερα, υποστήριξαν τη μεταρρύθμιση, που, ενώ είχε ψηφισθεί μαζικά, αγνοήθηκε και υπονομεύτηκε. Από τις αρχές του 2015 προαναγγέλθηκε η κατάργηση των Σ.Ι., πράγμα που αναπόφευκτα τα οδήγησε σε περαιτέρω απαξίωση. Εξάλλου, οι εποικοδομητικές προτάσεις τους αγνοήθηκαν εντελώς.

Η ελεύθερη παιδεία προϋποθέτει δημοκρατικό διάλογο. Το δικαίωμα σε αυτήν δεν νοείται χωρίς την υποχρέωση των εμπλεκομένων για σεβασμό και προστασία της πολυφωνίας, της δημόσιας περιουσίας, και όλων όσοι παρέχουν και λαμβάνουν αυτή την ελεύθερη παιδεία.

Δεν είναι δυνατόν, κάθε φορά που υπάρχουν διαφορές απόψεων, να καταστρέφεται δημόσια περιουσία, να εμποδίζονται οι διαδικασίες διδασκαλίας και έρευνας, να καταλαμβάνονται και να κλείνουν τα πανεπιστήμια, να κινδυνεύουν ακόμα και ζωές. Δεν γίνεται ακαδημαϊκή δουλειά σε περιβάλλον αισθητικής ρύπανσης, με χώρους ρυπαρούς και απωθητικούς, με απειλητικές επιγραφές παντού. Αν θέλουμε πραγματικά δημόσιο και δημοκρατικό πανεπιστήμιο, τότε πρέπει να το προστατεύσουμε όλοι: πολιτεία, διοίκηση, εργαζόμενοι, δάσκαλοι, φοιτητές, αλλά και οι πολίτες που πληρώνουν φόρους για τη λειτουργία του.

Τουλάχιστον για τα θέματα ανομίας, οι λύσεις είναι γνωστές στα περισσότερα μέρη του κόσμου: αυστηροί κανόνες για τη φοίτηση και τις εξετάσεις, μηδενική ανοχή (δηλαδή απώλεια της φοιτητικής ιδιότητας) σε περιπτώσεις σοβαρών ακαδημαϊκών ή άλλων παραπτωμάτων, όπως καταστροφή περιουσίας ή βίαιη παρακώλυση πανεπιστημιακών λειτουργιών. Κατ’ επέκτασιν, το ίδιο ισχύει και για καθηγητές και εργαζομένους που υποπίπτουν σε σοβαρά παραπτώματα. Αν εφαρμοσθούν σωστά, θα συμβάλουν σημαντικά στην έννομη και Α, παράλληλα με την πλήρη αυτοδιοίκηση, αξιοκρατία και θεσμοθετημένη αξιολόγηση μαθημάτων, διαδικασιών, φοιτητών και καθηγητών.

Εκτιμούμε ότι τα παραπάνω είναι πρωταρχικής σημασίας, με διαφορά απ’ όλα τα άλλα. Δεν θα αποκατασταθεί η εύρυθμη λειτουργία των πανεπιστημίων και ματαίως θα ελπίζουμε σε ακαδημαϊκή αναβάθμιση, αν δεν θεραπευθούν.

*Ο κ. Αντώνης Εφραιμίδης είναι Distinguished University Professor and Cynthia Kim Eminent Professor of Information Technology, University of Maryland, USA.
**Ο κ. Μιχάλης Σιδέρης είναι President, International Union of Geodesy and Geophysics, Professor, Department of Geomatics Engineering, University of Calgary, Canada.
***Ο κ. Κίμων Χατζημπίρος είναι καθηγητής Οικοσυστημάτων και Διαχείρισης Περιβάλλοντος σε Πλαίσιο Ολοκληρωμένης Ανάπτυξης στο ΕΜΠ.

The Buried Giant του Kazuo Ishiguro

Σήμερα τέλειωσα το μυθιστόρημα “The Buried Giant” του Kazuo Ishiguro, που με είχε γοητεύσει με ένα προηγούμενο βιβλίο του, το “Never Let Me Go”.

Αυτό δεν με ενθουσίασε στον ίδιο βαθμό, αλλά δεν παύει να είναι ένα εξαιρετικό ανάγνωσμα. Σε πρώτο επίπεδο είναι μια απλή μυθοπλασία, στα πλαίσια ιστορικής φαντασίας, ένα μελαγχολικό ταξίδι στα χρόνια της Αγγλίας μετά τον Αρθούρο, έχοντας μάλιστα δράκοντες, ξωτικά και ιππότες. Βασικοί πρωταγωνιστές ένα ηλικιωμένο ζευγάρι, που ξεκινούν ένα μακρινό ταξίδι για να βρουν τον χρόνια χαμένο γιο τους. 

Σε ένα δεύτερο επίπεδο είναι μια αλληγορία για τη μνήμη των ανθρώπων, αλλά και των εθνών, για τα πράγματα που επιλέγουμε να θυμόμαστε και επομένως και να ξεχνάμε, για τη συζυγική αγάπη και την πορεία μας προς το τελευταίο ταξίδι.

Ο συγγραφέας αφήνει για το τέλος την αποκάλυψη σημαντικών στοιχείων της μυθοπλασίας, και αυτό κάνει ένα μεγάλο μέρος του έργου να φαίνεται δίχως νόημα και βαρετό, αλλά θεωρώ ότι γενικά αποζημιώνει τον αναγνώστη.

Θα κλείσω παραθέτοντας αμετάφραστο το τελευταίο μέρος της κριτικής του βιβλίου από τον κριτικό των New York Times Neil Gaiman, επειδή θεωρώ ότι σε μεγάλο βαθμό εκφράζει και τη δική μου πρόσληψη του βιβλίου.

“Ishiguro is not afraid to tackle huge, personal themes, nor to use myths, history and the fantastic as the tools to do it. “The Buried Giant” is an exceptional novel, and I suspect my inability to fall in love with it, much as I wanted to, came from my conviction that there was an allegory waiting like an ogre in the mist, telling us that no matter how well we love, no matter how deeply, we will always be fallible and human, and that for every couple who are aging together, one or the other of them — of us — will always have to cross the water, and go on to the island ahead and alone.”

Ο Julian Barnes για τον Dmitri Shostakovich

Έχω καιρό να γράψω κάτι, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν γεγονότα που αξίζουν σχολιασμό ή πράγματα που διάβασα και με εντυπωσίασαν. Απλά υπάρχει διακύμανση της διάθεσης για σχολιασμό και “μοίρασμα”. 

Ας είναι. Αυτό τον καιρό διαβάζω μεταξύ πολλών άλλων το βιβλίο του Julian Barnes “The Noise of Time”, που αναφέρεται στο μεγάλο Ρώσο συνθέτη Dmitri Shostakovich και τις ταλαιπωρίες που υπέστη από το καθεστώς του Στάλιν.

Σε μια συνέντευξή του ο συγγραφέας λέει για τον συνθέτη:

“Κατά κάποιον τρόπο, όπως τον κατανοώ, εκεί προς το τέλος της ζωής του, ανυπομονεί να πεθάνει, ώστε να υπάρχει μόνο η μουσική του. Έτσι δε θα έχει να κάνει με αυτό το άχαρο πράγμα που λέγεται ζωή, και ακόμη περισσότερο τα φοβερά πράγματα που λέγονται πολιτική και εξουσία. Και η μουσική θα ξεφύγει από τις κοινωνικές συνθήκες που τη γέννησαν.”