Ιατρικά Απρόοπτα

ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΛΕΥΧΑΙΜΙΑΣ ΜΕ ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ

Εκείνο το κρύο δεκεμβριάτικο πρωινό ο Σ. ανέβαινε τις σκοτεινές σκάλες μέχρι τον τέταρτο όροφο του μικρού παλιού κακοσυντηρημένου επαρχιακού νοσοκομείου κάνοντας άθελά του τη σύγκριση με την πολυτέλεια στην οποία βρισκότανε λίγες μόλις μέρες πριν.

Επέστρεφε από το ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Αιματολογικής Εταιρείας στο San Fransisco και έπρεπε γρήγορα να προσαρμοστεί στη δύσκολη ελληνική νοσηλευτική πραγματικότητα, έχοντας αγωνία για ένα νέο ασθενή με λέμφωμα Hodgkin, που όταν έφυγε για την Αμερική ήταν σε ένα κρίσιμο στάδιο της θεραπείας του.

Το Αιματολογικό Τμήμα της Παθολογικής Κλινικής βρίσκονταν στα πρώτα βήματα της λειτουργίας του και ο Σ. ήταν το μοναδικό του στέλεχος. Για την ολιγοήμερη απουσία του τον αντικαθιστούσε ένας νέος σαν εκείνον συνάδελφος Παθολόγος, ο Τ. , ο οποίος είχε τότε κάποια μικρή εμπειρία στην Αιματολογία. Ο Σ. είχε προφανώς δώσει τις κατάλληλες οδηγίες για τους ασθενείς τους οποίους παρακολουθούσαν και -μη όντας ακόμη στην εποχή των κινητών τηλεφώνων- είχε θέσει στη διάθεση της κλινικής το τηλέφωνο του ξενοδοχείου, στο οποίο θα έμενε στο San Francisco.

 Μετά μια σύντομη επίσκεψη στο Γραφείο του Διευθυντή της Παθολογικής Κλινικής και αφού απάντησε στις ερωτήσεις των γραμματέων σχετικά με την διαμονή του στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο Σ. κατευθύνθηκε προς το μικρό δωμάτιο, που ήταν ταυτόχρονα το γραφείο του, η έδρα του Αιματολογικού Τμήματος και ο χώρος όπου γίνονταν η συζήτηση των ασθενών της ομάδας γιατρών της Παθολογίας, της οποίας ήταν υπεύθυνος επιμελητής.

Εκεί  περίμεναν οι γιατροί της ομάδας του Σ. , δύο ειδικευμένοι γιατροί και τρεις νεαροί  ειδικευόμενοι, καθώς και έξη φοιτητές των δύο τελευταίων ετών της Ιατρικής Σχολής. Ο ένας από τους δύο ειδικευμένους γιατρούς ήταν ο Τ. με την εμπειρία στην Αιματολογία και για το λόγο αυτό ο Σ. τον ρώτησε αμέσως τα νέα του ασθενή με το λέμφωμα. Αφού τον καθησύχασε ότι ο ασθενής αυτός ήταν καλά και είχε μάλιστα πάρει εξιτήριο από το νοσοκομείο, ο Τ. είπε ότι έχει ένα κακό νέο. Είχε μπει στην Κλινική μια γυναίκα 65 ετών με οξεία λευχαιμία. Είχε δει το πλακάκι της του αίματος και είχε επίσης προβεί και σε εξέταση μυελού των οστών, στην οποία είχε διαπιστώσει μεγάλη διήθηση (όπως λέμε στην ορολογία) των Αιματολόγων) με λευχαιμικά κύτταρα. Είχε φροντίσει ακόμη να παραγγείλει τα φάρμακα (ισχυρά και τοξικά χημειοθεραπευτικά, όπως δίνουν στην οξεία λευχαιμία) και ήδη η προϊσταμένη περίμενε την εντολή να αρχίσει την αγωγή. Ο Σ. τον ρώτησε εάν είχε ενημερώσει τους συγγενείς και εκείνος απάντησε καταφατικά (τον άντρα και την κόρη της είπε). Η ομάδα όλη περίμενε με ανυπομονησία να αρχίσουν την επίσκεψη στους θαλάμους. Δίπλα στο μικροσκόπιο, που βρίσκονταν επάνω στο γραφείο υπήρχαν τα πλακίδια τη νέας ασθενούς. Η συνήθειά του Σ.  ήταν να βλέπει τα πλακίδια μετά την επίσκεψη στους ασθενείς, την ώρα που οι υπόλοιποι γιατροί έκαναν τις μύριες όσες εργασίες που προκύπτουν μετά την επίσκεψη τους θαλάμους σε μια πανεπιστημιακή παθολογική κλινική.

Η συνήθεια να βλέπει κανείς τα πλακίδια του ασθενή μετά την κλινική εξέταση ήταν βαθιά χαραγμένη μέσα του από τα χρόνια ακόμα της ειδικότητας και τη θεωρεί απόλυτα σωστή. Βασίζεται σε μια γενικότερη αρχή της ιατρικής επιστήμης, που καθιέρωσαν οι μεγάλοι πρωτοπόροι της. Πρώτα παίρνεις το ιστορικό του ασθενή, μετά τον εξετάζεις λεπτομερώς και στη συνέχεια παραγγέλνεις τις όποιες εργαστηριακές εξετάσεις. Για τις οποίες παραγγελίες μάλιστα πρέπει να ακολουθείς μια λογική σειρά, αρχίζοντας από τις απλούστερες, καλύπτοντας τις πιο πιθανές διαγνώσεις και προχωρώντας στη συνέχεια σε πιο εξειδικευμένες εξετάσεις, εάν αυτό καταστεί απαραίτητο. 

Εδώ πρέπει να προστεθεί ότι στην περίπτωση της Αιματολογίας υπάρχει κάτι που την έκανε ιδιαίτερα ελκυστική στα μάτια του Σ. και ήταν ένας από τους λόγους, για τους οποίου την ακολούθησε. Σε αντίθεση με τις περισσότερες άλλες ιατρικές ειδικότητες ο Αιματολόγος, όταν βέβαια ασκεί σωστά την επιστήμη του, έχει τη δυνατότητα να εκτιμά ο ίδιος τόσο την κλινική εικόνα του ασθενή, όσο και τον βασικό εργαστηριακό του έλεγχο, με τη λήψη και εξέταση των πλακιδίων αίματος, μυελού, αλλά και άλλων βιολογικών υλικών.

Στην περίπτωσή μας όμως εκείνο τον μακρινό στο παρελθόν Δεκέμβριο κάτι έλεγε στον Σ. ότι πριν ξεκινήσει την επίσκεψη έπρεπε να ρίξει μια ματιά στο πλακίδιο. Πάντοτε στην ιατρική του καριέρα ήταν εξαιρετικά προσεκτικός στις αποφάσεις του και πίστευε ότι η βιασύνη είναι επικίνδυνος συνεργάτης. Εδώ η περιγραφή της ιστορίας της ασθενούς, η άμεση ενημέρωση των συγγενών για τη διάγνωση και η παραγγελία των φαρμάκων, που σίγουρα έγιναν με τη σαφή πρόθεση του συναδέλφου του να αποδείξει ότι ήταν άξιος της εμπιστοσύνης του, δημιούργησαν στον Σ. ένα αίσθημα “ανασφάλειας”. 

Είπε, λοιπόν, στους συνεργάτες του να ξεκινήσουν την επίσκεψη και έμεινε πίσω να ρίξει μια ματιά στα πλακίδια. Και βέβαια τον περίμενε μια μεγάλη έκπληξη! Χωρίς καμιάν αμφιβολία η ασθενής δεν είχε οξεία λευχαιμία, δηλαδή μια πάρα πολύ σοβαρή, σχεδόν ανίατη κατάσταση, αλλά μια εντελώς θεραπεύσιμη ασθένεια, δηλαδή μεγαλοβλαστική αναιμία, η οποία οφείλεται σε έλλειψη μιας βιταμίνης, της Β12,

Το αίσθημα ανακούφισης, που προφανώς ένοιωσε βλέποντας τα πλακίδια, μετριάστηκε αμέσως από τη δύσκολη αποστολή του να ενημερώσει και να πείσει πρώτα τον συνεργάτη του για την ορθή διάγνωση, στη συνέχεια να ενημερώσουν μαζί τους συγγενείς, κάτι που στην περίπτωσή τους, καθώς μια τρομακτική διάγνωση αντικαταστάθηκε από μια σχετικά ήπια, δεν αποδείχθηκε ιδιαίτερα δύσκολο, και να ακυρώσουν την προγραμματισμένη χημειοθεραπεία αντικαθιστώντας τη με ενέσεις βιταμίνης Β12.

Ο λόγος, όμως, που διηγούμαι αυτό το περιστατικό δεν είναι για να προβάλλω το ότι ο Σ. έβαλε τη σωστή διάγνωση και να κατηγορήσω τον Τ., που ως λιγότερο έμπειρος εκείνη την εποχή παρασύρθηκε, αλλά για να βρω την ευκαιρία να σχολιάσω την έννοια του “ιατρικού λάθους” και τις επιπτώσεις του τόσο στους ασθενείς, αλλά και στους γιατρούς.

Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι τα ιατρικά λάθη, όπως και τα λάθη όλων των ανθρώπων που ασκούν κάποιο επάγγελμα, είναι αρκετά συχνά. Ευτυχώς τα περισσότερα δεν έχουν σημαντικές επιπτώσεις για τους ασθενείς και πολλές φορές περνούν απαρατήρητα. Υπάρχουν, όμως, περιπτώσεις που τα λάθη είναι τέτοια, που μπορεί να επιδεινώσουν σοβαρά την υγεία του ασθενή. Ακούμε συχνά τη φράση “τα λάθη των γιατρών δεν μπορεί να συγκριθούν με τα λάθη άλλων επαγγελματιών, επειδή αφορούν το ύψιστο αγαθό του ανθρώπου, που είναι η ζωή και η υγεία του”. Πολλοί βάζουν στην ίδια κατηγορία τα λάθη άλλων επαγγελματιών, που η επίδοσή τους αφορά τη ζωή πολλών ανθρώπων, όπως των πιλότων και των οδηγών άλλων μέσων μαζικής μεταφοράς. 

Δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι σωστά σκέπτονται όσοι θεωρούν ότι οι γιατροί είναι υποχρεωμένοι να είναι αφοσιωμένοι και προσεκτικοί περισσότερο από άλλους επαγγελματίες. Από το σημείο αυτό, όμως, μέχρι εκείνο στο οποίο κανένα λάθος δεν μπορεί να γίνει αποδεκτό, υπάρχει μια μεγάλη απόσταση, που εάν αγνοηθεί τείνει να αμφισβητήσει την ίδια την ανθρώπινη φύση.