Τετάρτη 16 Οκτωβρίου 2024

 ΜΕ ΤΗ ΣΚΑΠΑΝΗ ΤΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ

ΠΟΙΟΣ ΜΙΛΗΣΕ ΓΙΑ “ΧΡΟΝΟ”;

Όπως είπε ο Wheeler*, “Δεν υπάρχει χώρος. Δεν υπάρχει χρόνος. Τη λέξη “χρόνος” δεν μας την έδωσαν οι ουρανοί. Ο άνθρωπος την εφηύρε… Αν υπάρχουν προβλήματα με την έννοια του χρόνου, είναι όλα δικής μας επινόησης…Και όπως είπε ο Einstein “Ο χρόνος και ο χώρος είναι τρόποι που σκεφτόμαστε και όχι καταστάσεις μέσα στις οποίες ζούμε”.

* Αμερικανός φυσικός

Από το βιβλίο ‘The Case Against Reality” του Donald Hoffman.

Η ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΜΗ ΜΕΤΑΔΟΣΙΜΟΥ

Η Τέχνη είναι αυτό που κάνει άλλους να αισθάνονται αυτό που αισθανόμαστε, με το να τους ελευθερώνει από τον εαυτό τους προσφέροντας τους τη δική μας προσωπικότητα. Η πραγματική ουσία αυτών που αισθάνομαι είναι απόλυτα μη μεταδόσιμη και όσο πιο βαθιά νιώθω κάτι τόσο πιο μη μεταδόσιμο είναι. Για να μπορέσω να διαμηνύσω σε κάποιον αυτό που αισθάνομαι, θα πρέπει να μεταφράσω τα αισθήματα μου στη γλώσσα του-δηλαδή λέγοντας πράγματα σαν να είναι αυτά που αισθάνομαι, έτσι ώστε διαβάζοντας τα να αισθανθεί ακριβώς αυτό που αισθάνομαι. Και επειδή αυτός ο κάποιος, όπως προϋποθέτει η Τέχνη, δεν είναι αυτό ή εκείνο το συγκεκριμένο πρόσωπο αλλά ο καθένας (δηλαδή εκείνος που βρίσκεται μέσα στον καθένα), αυτό που πρέπει τελικά να κάνω είναι να μετατρέψω τα αισθήματα μου σε ένα κοινό ανθρώπινο αίσθημα, ακόμη και αν αυτό σημαίνει ότι διαστρέφω έτσι την αληθινή ουσία αυτού που αισθάνθηκα. 

Ο μεγάλος Fernando Pessoa με τη χαρακτηριστική “κυκλοτερή του σκέψη” από το βιβλίο “The Book of Disquiet.”

Τρίτη 15 Οκτωβρίου 2024

 ΜΕ ΤΗ ΣΚΑΠΑΝΗ ΤΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΒΟΥΛΗΣΗ

*Πιστεύω στην ελεύθερη βούληση, με μια όχι μαγική έννοια που στ’ αλήθεια έχει σημασία. Πιστεύω ότι αυτοί που κάνουν το καλό στον κόσμο δικαιούνται έπαινο και ανταμοιβές και σε αυτούς που κάνουν το κακό τους αξίζει να τιμωρούνται, εάν είναι ικανοί αυτοελεγχόμενοι ενήλικες.

*«Ο ντετερμινισμός είναι ο ισχυρισμός ότι «υπάρχει ανά πάσα στιγμή ακριβώς ένα πιθανό μέλλον», αλλά αυτό δεν συνεπάγεται αναπόφευκτο. Εμείς και άλλοι αυτόνομοι παράγοντες αποφεύγουμε πράγματα κάθε μέρα. Η αιτιοκρατία δεν “δένει τα χέρια σας”, ούτε σας εμποδίζει να παίρνετε και μετά να ξανασκέφτεστε τις αποφάσεις σας, παίρνοντας έναν άλλο δρόμο, μαθαίνοντας από τα λάθη σας. Η αιτιοκρατία δεν είναι ένας μαριονετίστας που σας ελέγχει. Αν είσαι ένας φυσιολογικός ενήλικας, έχεις αρκετό έλεγχο για να διατηρείς την αυτονομία σου, και επομένως και την υπευθυνότητα, σε ένα κόσμο γεμάτο αποπλανήσεις και περισπασμούς.

Τα παραπάνω γράφει ο φιλόσοφος Daniel C. Dennett στο βιβλίο του” I've Been Thinking.”

*Το προηγούμενο αφεντικό μου, ο Gerald Edelman (Αμερικανός Βιολόγος) έκανε μια καλή σύνοψη με μια προκλητική ατάκα: Ελεύθερη βούληση-ότι κι αν σκέφτεσαι γι αυτήν, είναι προδιαγεγραμμένο να την έχουμε.

*Όπως το έθεσε ο φιλόσοφος του 19ου αιώνα Arthur Schopenhauer: Ο άνθρωπος μπορεί να κάνει αυτό που θέλει, αλλά δεν μπορεί να θελήσει αυτό που θέλει.

Τα αναφέρει ο Anil Seth στο βιβλίο “Being You : A New Science of Consciousness.”

Δευτέρα 14 Οκτωβρίου 2024

 ΜΕ ΤΗ ΣΚΑΠΑΝΗ ΤΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ

ΑΛΗΘΙΝΗ ΜΑΓΕΙΑ Η ΜΗΠΩΣ ΟΧΙ;

Γράφω ένα βιβλίο για τη μαγεία, εξηγώ, και με ρωτούν, “αληθινή μαγεία;” Λέγοντας αληθινή μαγεία οι άνθρωποι εννοούν θαύματα, θαυματουργές πράξεις και υπερφυσικές δυνάμεις. ‘Όχι, τους απαντώ: Ταχυδακτυλουργικά κόλπα, όχι αληθινή μαγεία”. Η αληθινή μαγεία, με άλλα λόγια, αναφέρεται στη μαγεία που δεν είναι αληθινή, ενώ η μαγεία που είναι αληθινή, που μπορεί να πραγματοποιηθεί, δεν είναι αληθινή μαγεία.

Η παράγραφος είναι από το βιβλίο “Net of Magic: Wonders and Deceptions in India” του Lee Siegel. Η αναφορά είναι από το βιβλίο “I've Been Thinking” του Daniel C. Dennett.

ΟΙ ΕΥΝΟΟΥΜΕΝΟΙ ΤΟΥ ΘΕΟΥ

Ο Πρώσσος ηγέτης Otto von Bismarck, σε μια παρατήρηση δίκοπο μαχαίρι, είπε περισσότερο από έναν αιώνα πριν ότι “ο Θεός φροντίζει ιδιαίτερα τους μέθυσους, τα παιδιά και τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής”. Μοιάζει να είναι αλήθεια και σήμερα.

Γράφει ο Tim Marshall στο βιβλίο “Prisoners of Geography.”

Κυριακή 13 Οκτωβρίου 2024

 ΜΕ ΤΗ ΣΚΑΠΑΝΗ ΤΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ

ΠΕΡΠΑΤΑ ΓΙΑ ΝΑ ΣΚΕΦΤΕΣΑΙ ΣΩΣΤΑ

Ο Friedrich Nietzsche έλεγε ότι “Μονάχα σκέψεις που σου έρχονται όταν περπατάς έχουν κάποια αξία”. Ο Søren Kierkegaard αισθάνονταν το ίδιο. “Περπάτησα τον εαυτό μου μέχρι τις καλύτερες σκέψεις μου”, παρατήρησε ο Δανός φιλόσοφος. Το περπάτημα είναι “γυμναστική του μυαλού” τόνισε ο Αμερικανός συγγραφέας Ralph Waldo Emerson. “Δεν μπορώ να σκεφτώ όταν δεν περπατάω. Τη στιγμή που σταματώ δεν μπορώ να σκεφτώ και μόλις ξαναρχίσω να κινούμαι το μυαλό μου ξαναμπαίνει σε λειτουργία”, ομολόγησε ο γεννημένος στην Ελβετία φιλόσοφος Jean-Jacques Rousseau. Ο Γάλλος φιλόσοφος και δοκιμιογράφος Michel de Montaigne θρηνούσε επειδή οι σκέψεις του συχνά έφταναν σε εκείνον όταν ήταν σε κίνηση, σε στιγμές “που δεν μπορούσε να τις καταγράψει”. Αυτό συνέβαινε “κυρίως πάνω στο άλογο μου, την έδρα των πιο βαθιών μου συλλογισμών”. Και ο Henry David Thoreau: “Μου φαίνεται ότι τη στιγμή που τα πόδια μου αρχίζουν να κινούνται, οι σκέψεις μου αρχίσουν να κυλούν”.

Η αναφορά από το βιβλίο “The Extended Mind” της Annie Murphy Paul.

Σάββατο 12 Οκτωβρίου 2024

 ΜΕ ΤΗ ΣΚΑΠΑΝΗ ΤΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΣΙΩΠΗΣ

Ο καθένας μας έχει την ηθική υποχρέωση να έχει την ευθύνη των πράξεών του, και αυτό περιλαμβάνει τα λόγια του και τις σιωπές του, ναι τις σιωπές του, επειδή και οι σιωπές ανεβαίνουν στα ουράνια και ο Θεός τις ακούει, και μονάχα ο Θεός τις αντιλαμβάνεται και τις κρίνει, ώστε ο καθένας μας πρέπει να είναι πολύ προσεκτικός με τις σιωπές του.

Λόγια του Roberto Bolaño από το “By Night in Chile.”

ΛΕΥΚΕΣ ΛΕΞΕΙΣ

Ο Brand, όπως αποδείχτηκε φυσικά, ήταν ένας συγγραφέας λευκών σελίδων. Έτσι σκέφτομαι γι’ αυτόν, οπωσδήποτε ένας μυθιστοριογράφος, σίγουρα ένας μάστορας με μεγάλο ταλέντο-αλλά κάποιος που διάλεγε λέξεις με το ίδιο χρώμα με το χαρτί πάνω στο οποίο γράφονταν.

Απολαυστικός Don Delillo από το αριστούργημά του “Americana.”

Παρασκευή 11 Οκτωβρίου 2024

 ΜΕ ΤΗ ΣΚΑΠΑΝΗ ΤΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ

ΣΟΦΟΚΛΗΣ vs ΣΑΙΞΠΗΡ

Είναι η παλιά αντίθεση ανάμεσα στην τραγωδία του Σοφοκλή και του Σέξπηρ, η τραγωδία του ανθρώπου που ζητά μονάχα να υπάρχει και εκείνη του ανθρώπου που ζητά να νικά.

Αυτά ισχυρίζεται ο Oswald Spengler στο κλασσικό του έργο (1918) “The Decline of the West.”

ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΗ

Με άλλα λόγια, αν και οι θρησκείες μπορεί να υπηρετούν ένα καλοήθη σκοπό επιτρέποντας πολλούς ανθρώπους να αισθάνονται άνετα με το επίπεδο ηθικότητας που μπορούν οι ίδιοι να φτάσουν, καμιά θρησκεία δεν ανεβάζει τα μέλη της στα υψηλά επίπεδα ηθικής υπευθυνότητας όσο τους ανεβάζει ο κόσμος της επιστήμης και της ιατρικής.

Από το βιβλίο “I've Been Thinking” του Daniel C. Dennett.

Τετάρτη 9 Οκτωβρίου 2024

 ΜΕ ΤΗ ΣΚΑΠΑΝΗ ΤΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ

Η ΚΑΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΚΑΙ Η ΑΝΙΑ

Η κακή διδασκαλία είναι, σχεδόν κυριολεκτικά, δολοφονική και μεταφορικά, μια αμαρτία. Μειώνει τον σπουδαστή, μετατρέπει σε απλή σαχλαμάρα το αντικείμενο που παρουσιάζεται. Στάζει μέσα στην ευαισθησία του παιδιού ή του ενήλικα αυτό το πιο διαβρωτικό από όλα τα οξέα, τη βαρεμάρα, την κινητήρια δύναμη της ανίας.

Ισχυρισμοί του George Steiner από το βιβλίο “Lessons of the Masters.”

CONTROL-FREAKS

Ευτυχώς είμαι πάντοτε διατεθειμένος να φαντάζομαι το χειρότερο. Λέω “ευτυχώς” επειδή εξ αιτίας αυτού, οι προετοιμασίες μου είναι πάντοτε περισσότερο από επαρκείς για την επίλυση των προβλημάτων με τα οποία η πραγματικότητα με αντιμετωπίζει στη συνέχεια. Επειδή είμαι έτσι προετοιμασμένος για το χειρότερο, η πραγματικότητα εμφανίζεται να παρουσιάζει λιγότερα προβλήματα από όσα είχα προβλέψει.

Μια φράση από το βιβλίο του Ernesto Sabato "On Heroes and Tombs”, που αναφέρεται σε εκείνους από εμάς που οι Αγγλοσάξωνες χαρακτηρίζουν ως “control-freaks.”

Ηλιοβασίλεμα

 

Τρίτη 8 Οκτωβρίου 2024

 ΜΕ ΤΗ ΣΚΑΠΑΝΗ ΤΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ

ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ “ΠΕΡΙΦΗΜΟΙ ΚΟΣΜΟΛΟΓΟΙ”

Ο Πλάτων στον διάλογο “Φαίδων” δια του Σωκράτη λέει ότι υποστηρίζει ότι η Γη είναι μια σφαίρα, αλλά προσθέτει “ Εγώ ο ίδιος δεν θα μπορούσε ποτέ να το αποδείξω”. Αυτή η αναφορά στον Φαίδωνα είναι η παλαιότερη άμεση ένδειξη στην πίστη σε μια σφαιρική Γη.

Ο Karl Popper, ανάμεσα στους μεγαλύτερους φιλοσόφους της επιστήμης στον εικοστό αιώνα: ¨Κατά τη γνώμη μου η ιδέα του Αναξίμανδρου, ότι η Γη αιωρείται στο διάστημα, είναι μια από τις πιο τολμηρές, πιο επαναστατικές και πιο εντυπωσιακές ιδέες σε ολόκληρη την ιστορία της ανθρώπινης σκέψης.

Από το βιβλίο “Anaximander” του Carlo Rovelli.

Δευτέρα 7 Οκτωβρίου 2024

 ΜΕ ΤΗ ΣΚΑΠΑΝΗ ΤΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ

ΠΕΡΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ

Το όνειρο του Reich και άλλων, αυτό ενός καλύτερου κόσμου δεν έχει ακόμη πραγματοποιηθεί. Δεν υπάρχει μια δημοκρατία ανεμπόδιστων σωμάτων, ελεύθερων να μεταναστεύουν ανάμεσα σε πολιτείες, χωρίς εμπόδια από οποιαδήποτε ιεραρχία ή μορφή. Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε εάν ποτέ θα επιτευχθεί, αλλά αν είμαι σίγουρη για οτιδήποτε, είναι ότι η ελευθερία είναι μια κοινή απόπειρα, μια συνεργασία που φτιάχτηκε από πολλά χέρια μέσα από πολλούς αιώνες, μια απόπειρα που ο κάθε άνθρωπος που ζει μπορεί να διαλέξει να εμποδίσει ή να προάγει. Είναι δυνατό να ξαναφτιάξουμε τον κόσμο. Αυτό που δεν μπορείς να θεωρήσεις ως θέσφατο είναι ότι η όποια αλλαγή είναι μόνιμη. Το κάθε τι μπορεί να καταργηθεί και η κάθε νίκη πρέπει να ξανακερδηθεί.

Γράφει η Olivia Laing στο βιβλίο “Everybody.”

Κυριακή 6 Οκτωβρίου 2024

ΜΕ ΤΗ ΣΚΑΠΑΝΗ ΤΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ

ΗΘΙΚΗ ΣΚΕΨΗ

Η Ηθική σκέψη αποτελείται από τη συστηματική εξέταση των σχέσεων των ανθρώπων μεταξύ τους, από τις ιδέες, ενδιαφέροντα και ιδανικά από τα οποία ξεπηδούν ανθρώπινοι τρόποι συμπεριφοράς προς τους άλλους και τα συστήματα αξιών, στα οποία βασίζονται αυτοί οι στόχοι της ζωής.

Ο ορισμός της ηθικής σκέψης κατά τον Isaiah Berlin από το βιβλίο "The Proper Study of Mankind.”

ΑΝΑΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΕΠΙΡΡΟΗΣ!

Είναι γεγονός ότι κάθε συγγραφέας δημιουργεί τους προδρόμους του.

Γράφει ο Harold Bloom στο “The Western Canon.”

Με την έννοια ότι η γνώση έργων μεταγενέστερων συγγραφέων αλλοιώνει την πρόσληψη του έργου παλαιοτέρων. Πρόκειται ουσιαστικά για μια αναστροφή της επιρροής!

 

Μίμης Πλέσσας (1924-2024)

Λίγο πριν τα 100 του γενέθλια πέθανε ο Μίμης Πλέσσας. Ο τελευταίος της γενιάς των μουσικών με των οποίων τις μελωδίες μεγαλώσαμε.

Αυτό από τον περίφημο Δρόμο σε στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου και με τη φωνή του Γιάννη Πουλόπουλου.

 

Παρασκευή 4 Οκτωβρίου 2024

 ΜΕ ΤΗ ΣΚΑΠΑΝΗ ΤΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ

ΝΑΞΕΡΕΣ ΓΙΑΤΙ ΦΙΛΑΣ ΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ!

Κάποιοι επιστήμονες έχουν μάλιστα προτείνει την εξαιρετικά δυσαπόδεικτη υπόθεση ότι μικροοργανισμοί μπορεί να αυξάνουν την εξελικτική τους ευμάρεια με την παρακίνηση σε ορισμένες όψεις της θρησκευτικής συμπεριφοράς των ανθρώπων που ευνοούν την μετάδοσή τους, πράξεις όπως η (αυτο)τιμωρία της σάρκας, το στριφογύρισμα στο έδαφος ή το φίλημα εικόνων και λειψάνων από μεγάλο αριθμό ανθρώπων. Οι μικροοργανισμοί μπορεί επίσης να αυξάνουν την επιθυμία μας για συγκεντρώσεις, υποβηθώντας έτσι την μετάδοσή τους ενώ διαμορφώνουν και την κοινωνική μας ζωή.

Γράφει ο Nicholas A. Christakis στο βιβλίο “Blueprint.”

Η ΗΘΙΚΟΤΗΤΑ ΩΣ ΔΙΑΣΤΡΟΦΗ;

Σήμερα οι δόσεις τρέλας που μας κρατούν υγιείς προσφέρονται από τις νέες τεχνολογίες. Ο καθένας που βρίσκεται στο διαδίκτυο έχει μια ατέλειωτη προσφορά από εικονικό σεξ και βία. Αλλά τι θα γίνει όταν μας τελειώσουν τα καινούργια βίτσια; Πως θα πολεμήσουμε τον κορεσμό και την απραξία όταν το σχεδιαστικό σεξ, τα φάρμακα και η βία δεν πουλάν πια; Σε εκείνο το σημείο, μπορούμε να είμαστε σίγουροι, η ηθικότητα θα γίνει ξανά της μόδας. Μπορεί να μην είμαστε μακριά από την εποχή όπου η “ηθικότητα” θα διαφημίζεται ως ένα νέο είδος διαστροφής.

Ρήσεις από το “Straw Dogs” του John Gray.

Πέμπτη 3 Οκτωβρίου 2024

 ΜΕ ΤΗ ΣΚΑΠΑΝΗ ΤΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ

ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΣΚΕΨΗ ΚΑΙ ΓΛΩΣΣΑ

Είναι πια ολο και περισσότερο εμφανές, ότι αν και η γλώσσα δεν καθορίζει τη σκέψη, βοηθά με πειστικό τρόπο στο να την διαμορφώνει. 

Έχουμε συνηθίσει να δεχόμαστε την ιδέα ότι τα ίδια ερεθίσματα του περιβάλλοντος μπορεί να προκαλούν διαφορετικές συγκινήσεις στους ανθρώπους, αλλά βρίσκουμε πιο δύσκολο να δεχτούμε ότι τα ίδια περιβαλλοντικά ερεθίσματα μπορεί να προκαλούν διαφορετικές αισθητικές εμπειρίες.

Υπάρχει κάτι που λέγεται το φαινόμενο McGurk σύμφωνα με το οποίο εάν τα μάτια σου βλέπουν τα χείλη κάποιου να κάνουν έναν ήχο (πχ γκα-γκα) και την ίδια στιγμή τα αυτιά σου ακούν έναν διαφορετικό ήχο (πχ μπα-μπα), αυτό που προσλαμβάνει ο εγκέφαλός σου δεν είναι ένα από τα δύο, αλλά ένας εντελώς άλλος ήχος (πχ ντα-ντα).

Τα τρία παραπάνω αποσπάσματα προέρχονται από το βιβλίο της Viorica Marian “The Power of Language.”

Τετάρτη 2 Οκτωβρίου 2024

 ΜΕ ΤΗ ΣΚΑΠΑΝΗ ΤΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ

ΨΕΜΑ ΠΡΟΣ ΑΠΟΦΥΓΗΝ ΛΑΘΟΥΣ

Είμαι μια ελκυστική και έξυπνη γυναίκα και με ευχαριστεί που με κοιτάζουν. Και αν συμβαίνει να λέω ένα ή δύο ψέματα κάποιες φορές, είναι για να μην βγάζεις λάθος συμπεράσματα για μένα.

Το κείμενο είναι από το βιβλίο «My Name Is Red» του Orhan Pamuk και η αναφορά από το βιβλίο “Around the World in 80 Books” του David Damrosch.

Η ΟΥΣΙΑ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ

Ο Bertrand Russel είπε κάποτε “Η ουσία της φιλοσοφίας είναι να αρχίσει με κάτι τόσο απλό, που δεν μοιάζει άξιο καν να ειπωθεί, και να τελειώσει με κάτι τόσο παράδοξο που κανείς δεν θα το πιστέψει.”

Γράφει ο David J. Chalmers στο βιβλίο “Reality+.”

Τρίτη 1 Οκτωβρίου 2024

 

ΚΑΛΟ ΜΗΝΑ ΣΕ ΟΛΟΥΣ!!

ΜΕ ΤΗ ΣΚΑΠΑΝΗ ΤΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ

ΚΟΥΤΣΗ ΚΡΙΤΙΚΗ

Ο Pritchett* επίσης αναγνωρίζει κάποιες περιστασιακές “Αχίλλειες Πτέρνες”, αλλά το  “Middlemarch” είναι μια σαρανταποδαρούσα και μπορεί να απορροφήσει στις κινήσεις της μερικές αδύνατες πτέρνες χωρίς να κουτσαίνει σοβαρά.

• Άγγλος συγγραφέας και κριτικός που έγραψε κριτική για το Middlemarch της George Elliott.

Η αναφορά είναι στο βιβλίο “The Novel” του Michael Schmidt.

ΤΙΠΟΤΟΛΟΓΙΕΣ

Αν αδειάσεις ένα κουτί με τίποτα μέσα σημαίνει ότι δεν θα χάσεις τίποτα και δεν θα έχεις τίποτα να δείξεις μετά.

Από το μυθιστόρημα “Dr. No” του Percival Everett.